Ομιλία Μιχάλη Τζελέπη Εισηγητή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης στο ν/σ του Υπουργείου Αγρ. Ανάπτυξης
«Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, μορφές συλλογικής οργάνωσης του αγροτικού χώρου και άλλες διατάξεις»
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, για να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι το νομοσχέδιο που συζητούμε για τον αγροτικό τομέα, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να απαντήσουμε, εάν είναι αναγκαιότητα να υπάρξει συνεταιριστικό κίνημα και συλλογικές μορφές οργάνωσης του αγροτικού χώρου στη σημερινή κατάσταση της χώρας, ιδιαίτερα με την οικονομική κρίση και τα προβλήματα που δημιουργούνται στον αγροτικό τομέα.
Εγώ απερίφραστα θα πω «ναι» γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αγροτική παραγωγή ισχυρή, αν δεν υπάρξει παράλληλα και ένα δυνατό συνεταιριστικό κίνημα. Αλλιώς θα είμαστε πρωτοτυπία, όχι μόνο ευρωπαϊκή, αλλά και παγκόσμια.
Ο σημερινός συνεταιρισμός, με τη μορφή που τον ξέρουμε σε όλες τις βαθμίδες, επιτελεί το ρόλο του; Απερίφραστα «όχι». Γνωρίζουμε πώς έχει οδηγηθεί εδώ το συνεταιριστικό κίνημα; Μετά από μία πορεία σαράντα χρόνων είναι αδιανόητο να μην γνωρίζουμε τις αιτίες που έφτασε εδώ το συνεταιριστικό κίνημα και τις λέμε όλοι: μη σταθερό θεσμικό πλαίσιο –έξι φορές έχει αλλάξει στα τελευταία τριάντα χρόνια- σφιχτός κρατικός εναγκαλισμός, ο οποίος λειτουργούσε ως ιμάντας μεταβίβασης εντολών του κράτους στους συνεταιρισμούς, εναγκαλισμός κομματικός και κομματικοποίηση του συνεταιριστικού κινήματος, εύκολος δανεισμός και μη έλεγχος των χρημάτων, κακοδιαχειρίσεις και κακοδιοικήσεις λόγω του μη ελέγχου.
Το σημερινό νομοσχέδιο που συζητάμε δίνει λύση σε όλα αυτά; Πραγματικά, μελετώντας το υπό συζήτηση νομοσχέδιο στην αρχή υπέθεσα ότι μάλλον από πλήρη άγνοια για το θεσμό από τους συντάκτες του νομοσχεδίου έρχεται ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Όμως, όχι. Το παρόν σχέδιο νόμου αποκαλύπτει με τον πλέον εμφανή τρόπο την αληθινή πολιτική φυσιογνωμία της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ότι δηλαδή δεν πιστεύει στο θεσμό.
Μάλιστα, αφού έχει εξαπατήσει τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους με τις προεκλογικές εξαγγελίες, αφού έχει μπλοκάρει κάθε χρηματοδοτική και επενδυτική δραστηριότητα με τα capital controls, αφού έχει νομοθετήσει μέχρι σήμερα μία σειρά φορολογικών και ασφαλιστικών επιβαρύνσεων -εξοντώνοντας τον Έλληνα αγρότη και κτηνοτρόφο-, αφού έχει κάνει τους αγρότες να ξεχάσουν τι θα πει πληρωμή επιδοτήσεων και αποζημιώσεων στην ώρα τους, αφού έχετε ξεχάσει την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ της περιόδου 2015-2020 και ειδικά το αναπτυξιακό της σκέλος -δηλαδή τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης-, αφού έχετε επιβάλει φόρο στα εξαγωγικά μας προϊόντα -όπως το κρασί-, αφού έχετε εκτοξεύσει στα ύψη το κόστος παραγωγής με το συντελεστή στα γεωργικά εφόδια στο 23% -και από σήμερα μάλλον στο 24%-, αφού έχετε εξοντώσει με τη μία την κτηνοτροφία -μη ελέγχοντας τις αθρόες εισαγωγές γάλακτος και υιοθετώντας άκριτα την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ που για σας κάποτε ήταν «κατά παραγγελία», όπως κάνετε για το γιαούρτι-, αφού έχετε δεσμευθεί και από χθες έγιναν γνωστές οι περαιτέρω εξοντωτικές αυξήσεις στους φόρους για τους αγρότες από 13% στο 22% έως 45% και τριπλασιασμό, επίσης, στις ασφαλιστικές εισφορές συνδέοντας αυτές με το εισόδημα των αγροτών και καταργώντας παράλληλα τον ΟΓΑ, όταν πριν από ένα μήνα τάζατε άλλα στους αγρότες –το ψέμα έχει κοντά ποδάρια δυστυχώς για σας- και έχοντας παράλληλα και ένα πρόγραμμα για την εκχώρηση των «κόκκινων» δανείων των αγροτών σε ιδιώτες, έρχεστε σήμερα δυστυχώς και με αυτό το νομοσχέδιο κλείνετε και την τελευταία δυνατότητα διαφυγής που έχουν οι αγρότες για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη πολιτικής από την πλευρά σας στον αγροτικό τομέα και την εξοντωτική φοροεισπρακτική και εισφοροεισπρακτική καταιγίδα, δηλαδή τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και τις συλλογικές ομάδες των αγροτών.
Τα συμπεράσματα που βγαίνουν είναι αβίαστα: Αποστρέφεστε τον πρωτογενή τομέα και θέλετε να τιμωρήσετε ό,τι είναι παραγωγικό στη χώρα, διαλύοντας αντί να εκσυγχρονίσετε, να ανασυγκροτήσετε έναν οικονομικό αναπτυξιακό θεσμό που είναι εργαλείο για τον αγρότη, όπως είναι ο συνεταιρισμός. Αντί σήμερα να συζητάμε, μετά τα όσα έχει νομοθετήσει η Κυβέρνηση και αυτά που θα νομοθετήσει το πώς θα εξυγιάνουμε τους συνεταιρισμούς και θα τους ενισχύσουμε με φορολογικά και αναπτυξιακά κίνητρα, όπως και τις ομάδες παραγωγών και τις διεπαγγελματικές οργανώσεις, για να κινητοποιήσουν τα μέλη τους για ένωση δυνάμεων παραγωγικών και εμπορικών δυνατοτήτων για καλύτερο εισόδημα και ανάπτυξη της υπαίθρου, με αυτό το νομοσχέδιο, το οποίο διακατέχεται από έναν έντονο κρατισμό αναποτελεσματικό και αποκρουστικό, αδρανοποιείτε τους συνεταιρισμούς στη χώρα μας, για να τους ελέγχετε ή για να τους κλείσετε.
Αυτό που αναφέρω δεν είναι σχήμα λόγου, γιατί στην πραγματικότητα δεν προάγει κανένα οραματικό, εκσυγχρονιστικό ή καινοτόμο στοιχείο το παρόν σχέδιο νόμου. Δυστυχώς, «ώδινεν όρος και έτεκεν μυν» το υπό συζήτηση νομοσχέδιο.
Είναι αλήθεια ότι οι συλλογικές οργανώσεις, όπως προανέφερα, πρέπει να κάνουν βήματα μπροστά για να μπορέσουν να ανταποκριθούν με επάρκεια στην αποστολή τους. Όμως, στα εκατόν δέκα χρόνια δράσης τους πολλά θετικά και αρνητικά μπορεί να τους καταλογίσει κανείς. Όμως, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ανεκτίμητη προσφορά τους στον αγροτικό τομέα και στον τόπο. Και αυτό έχει καταγραφεί και αποτιμηθεί ιστορικά. Και σωστά έχει ειπωθεί ότι για να υπάρξει ισχυρή παραγωγή, πρέπει να υπάρξει και ισχυρό συνεταιριστικό κίνημα.
Οι συνεταιρισμοί βασίζονται στις διεθνείς αρχές και αξίες, τις οποίες ούτε τις αγνοούμε ούτε τις επικαλούμαστε κατά το δοκούν, όπως κάνει το παρόν νομοσχέδιο. Πρώτον, δεν «κάνουμε γαργάρα» το Σύνταγμα, άρθρο 12 παράγραφος 4 και 5, όταν πρόκειται για την αυτονομία και αυτοδιοίκηση των συνεταιρισμών, διότι παρεμβαίνει σε όλη τη λειτουργία του διοικητικού συμβουλίου, κανονίζει πώς θα συγκροτηθεί, ποια είναι η αντιπροσωπευτική γενική συνέλευση, πότε θα συνεδριάσει και επιβάλλει ένα κομματικό εκλογικό σύστημα.
Οι συνεταιρισμοί δεν είναι φορείς συλλογικοί ή σωματεία, αλλά επιχειρήσεις που έχουν οικονομική δραστηριότητα και ανήκουν στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας και δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται με το παρόν νομοσχέδιο ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Και αφού είναι στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας, πραγματικά είναι πρωτόγνωρο για τη Βουλή το συγκεκριμένο νομοσχέδιο να μην έχει περάσει ακόμα από την ΟΚΕ, να μην έχει γνωμοδοτήσει η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Άλλωστε, πώς να το πάτε; Θα ερχόταν το μισό πίσω.
Τρίτον, δεν βάζει κάποιος την υπογραφή στη διοίκηση πλέον ενός συνεταιρισμού εάν έχει μόνο υποχρεώσεις, αλλά κανένα δικαίωμα και να διακινδυνεύει μόνιμα την προσωπική και οικογενειακή του περιουσία.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εφαρμόζεται καθαρά ό,τι προβλέπεται στο άρθρο 937 του Αστικού Κώδικα, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος κανείς, μα κανείς να μην θέλει να μπει στις διοικήσεις των αγροτικών συνεταιρισμών.
Δεν γίνεται να παραβιάζεται η αρχή της ισότητας ανδρών και γυναικών με θέματα ποσοστώσεων γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Πρωτάκουστα πράγματα για το συνεταιριστικό κίνημα, όπως και για τις ανώνυμες εταιρείες, όπως και για τις εμπορικές!
Το σχέδιο νόμου εισάγει διατάξεις, οι οποίες δεν συναντώνται στη διεθνή συνεταιριστική νομοθεσία και είναι δικαιολογημένο να μη συναντώνται, αφού το σχέδιο νόμου καταργεί ουσιαστικά τη συνεταιριστική συνεργασία, δημιουργώντας εμπόδιο στην ανάπτυξή τους, εισάγοντας μια επιλεκτική συνεργασία των κλαδικών συνεταιρισμών.
Είναι προφανής η αντίφαση με την έκτη συνεταιριστική αρχή. Είναι δυνατόν στην επιχειρηματική δράση να μπαίνουν περιορισμοί στους όρους και τις προϋποθέσεις της επιχειρηματικής επιλογής και συνεργασίας; Ας μας υποδείξουν οι συντάκτες ένα κράτος, στην νομοθεσία του οποίου υφίστανται αντίστοιχες διατάξεις.
Επίσης, βγάζετε τις αγροτικές εταιρικές συμπράξεις, όπου προήλθαν υποχρεωτικά μέσα από το ν. 4015, τις οποίες τις κρατάτε και δεν τις αναγνωρίζετε όμως ως συνεταιριστικά σχήματα.
Επίσης, τι θέλετε να πετύχετε με τους σφιχτούς περιορισμούς στον ορισμό του μάνατζερ ή πόσο τζίρο μπορεί να κάνει ο συνεταιρισμός ή με ποιους θα συναλλάσσεστε; Μήπως την οικονομική τους αποτυχία και τη μιζέρια για να έχουμε το τελειωτικό χτύπημα.
Τι πρότυπα οικονομικής ανάπτυξης είναι αυτά; Πού τα βρήκατε επιτέλους; Μήπως μας τα φέρατε μάλλον από την Κορέα; Και διερωτώμαι, όχι μόνο ως Βουλευτής αλλά και ως απλός καλόπιστος πολίτης της Ελληνικής Δημοκρατίας: Όλα αυτά που εισάγετε ενώπιόν μας με το παρόν σχέδιο νόμου είναι δυνατόν να σχετίζονται με τον πλέον δημοκρατικό και ελεύθερο θεσμό, που είναι ο συνεταιρισμός;
Τόνισα από την αρχή την αναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της αιτιολογικής εκθέσεως και των διατάξεων του σχεδίου νόμου. Οι συντάκτες επικαλούνται στην αιτιολογική έκθεση τις διεθνείς συνεταιριστικές αρχές, αλλά δυστυχώς για το θεσμό δεν ξέρουν πώς να τις εφαρμόσουν στην πράξη. Γι’ αυτό το προτεινόμενο σχέδιο νόμου αποτελεί μια κακή συρραφή διατάξεων προηγούμενων νομοθετημάτων, οι οποίες διατάξεις λειτούργησαν εις βάρος του θεσμού.
Περαιτέρω, δεν προτείνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό των συνεταιρισμών. Δεν επιλύει προβλήματα των αγροτικών συνεταιρισμών και ουδεμία δυνατότητα δίνει για να εξυγιανθούν οι συνεταιρισμοί με βάση τα θέματα που τους απασχολούν σήμερα.
Για να μη θεωρηθεί, μάλιστα, ότι οι ως άνω ισχυρισμοί μου είναι αόριστοι, παραθέτω τα θέματα που απασχολούν σήμερα τους ευρωπαϊκούς συνεταιρισμούς και τους συνεταιρισμούς της χώρας μας, τα οποία αγνοεί το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου. Πρώτον, αγνοεί την είσοδο των αγροτικών συνεταιρισμών στον τομέα του λιανεμπορίου, δεύτερον την αυτοχρηματοδότησή τους –δηλαδή, τον δανεισμό με ποικίλους τρόπους του συνεταιρισμού από τα μέλη του, πρόσθετες υποχρεωτικές μερίδες, προαιρετικές, μη χρήστες των υπηρεσιών του συνεταιρισμού- τρίτον το μεγαλύτερο άνοιγμα του συνεταιρισμού στην αγορά και τη συσπείρωση με σκοπό τη μείωση του κόστους και την πραγματοποίηση επενδύσεων.
Το σχέδιο νόμου, με τους περιορισμούς που θέτει στη δυνατότητα της συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμών μέσω τοπικών, εθνικών, περιφερειακών και διεθνών δομών, παρεμποδίζει το άνοιγμα και τη συσπείρωση των συνεταιρισμών (άρθρο 31).
Τέταρτον, αγνοεί την αύξηση των συναλλαγών των συνεταιρισμών με μη μέλη τους. Το σχέδιο νόμου, αντίθετα, θέτει περιορισμό στο ύψος των συναλλαγών των αγροτικών συνεταιρισμών με τρίτους.
Όσον αφορά την εκλογή των οργάνων, βάζετε το όριο του 1/3 στη σταυροδοσία. Βασική σας στόχευση είναι να ελέγξετε περισσότερο μέσω των εκλογικών διαδικασιών και να κομματικοποιήσετε πλέον το συνεταιριστικό κίνημα. Με την προτεινόμενη ρύθμιση νοθεύετε το σύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου που εισήγαγε για πρώτη φορά ο ν. 2810, με τον περιορισμό του αριθμού σταυρών προτίμησης που θέτει το μέλος όταν ψηφίζει και συγκεκριμένα αναφέρεστε στο 1/3, όπως τόνισα. Δεν χρειάζεται να αναλύσω περισσότερο ότι μ’ αυτή τη διάταξη επιχειρείται ο κομματικός έλεγχος εκ μέρους των σχηματιζόμενων ομάδων συνεταιρισμένων αγροτών.
Όσον αφορά τις ομάδες παραγωγών και τις διεπαγγελματικές οργανώσεις, αντιμετωπίζονται από το παρόν σχέδιο νόμου δύο πραγματικά σημαντικές δράσεις των αγροτών. Πολύ επιφανειακά, θα πω μόνο ότι για τις διεπαγγελματικές οργανώσεις στην Ισπανία το νομοσχέδιο για τη λειτουργία τους περιλαμβάνει περισσότερα από εβδομήντα άρθρα, ενώ με το παρόν νομοσχέδιο και για τις ομάδες παραγωγών και για τις διεπαγγελματικές οργανώσεις περιλαμβάνει όλο κι όλο δέκα γραμμές.
Επίσης, θα ήταν πρωτοτυπία για σας να μην υπάρξει διεύρυνση του κράτους, βόλεμα των ημετέρων και ένα επιπλέον κόστος στη χειμαζόμενη οικονομία της χώρας μας.
Συστήνονται δύο ταμεία, εκ των οποίων το ένα είναι το Ταμείο Αγροτικής Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης, που όμως έχει την πρωτοτυπία άλλος να πληρώνει και άλλος να διοικεί. Για να μη νομίζετε, μάλιστα, ότι αυτά τα λέω μόνον εγώ, σας παραπέμπω στον σχολιασμό της κεντρικής νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής που την πήραμε σήμερα το πρωί. Για το Ταμείο αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Εφ’ όσον κύριος πόρος του Ταμείου είναι ποσοστό επί των πλεονασμάτων των ΑΣΟ και άλλες ενισχύσεις με προέλευση απ’ αυτούς, ταυτόχρονα μάλιστα τούτο δεν λαμβάνει οποιαδήποτε κρατική επιχορήγηση, δηλαδή το Ταμείο έχει αποκλειστικά ιδιωτικούς πόρους, η υπαγωγή του σε καθεστώς κρατικής εποπτείας εγείρει ζητήματα συμμόρφωσης προς τα άρθρα 5 παράγραφος 1 και 17 του Συντάγματος».
Παράλληλα, συστήνετε και τον Οργανισμό Διαχείρισης Ακινήτων, Γαιών και Εξοπλισμών, νέα διοικητικά συμβούλια, δηλαδή νέο βόλεμα ημετέρων. Ο στόχος της ΔΙΑΓΕΠ ήταν να δημεύσετε τη συνεταιριστική περιουσία. Άλλαξε κατά τα 2/3 το συγκεκριμένο άρθρο μετά την παρέμβαση της νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, η οποία άλλωστε λέει και πάλι «Η διάταξη εγείρει ζητήματα συμβατότητας με το άρθρο 17 του Συντάγματος στο βαθμό που λόγω της γενικότητας της αντίστοιχης διατύπωσης εννοεί ενδεχομένως ότι ο Οργανισμός επεμβαίνει αυτοδίκαια με οποιοδήποτε τρόπο σε ιδιωτικά ακίνητα. Επομένως, χρήζει ανάλογης αναδιατύπωσης».
Θα ήθελα τώρα να αναφερθώ στη διάλυση, στη μη πρόβλεψη, στην κατάργηση του τριτοβάθμιου θεσμικού οργάνου, του ιδεολογικού και καθοδηγητικού οργάνου του συνεταιριστικού κινήματος της ΠΑΣΕΓΕΣ. Οι θεσμοί δεν μας φταίνε, αν εσείς θέλετε να κινηθείτε εκδικητικά απέναντι στα πρόσωπα. Οι θεσμοί πρέπει να μείνουν αλώβητοι. Ακόμα και στη δικτατορία σεβάστηκαν το τριτοβάθμιο ιδεολογικό όργανο των συνεταιριστικών οργανώσεων.
Είμαστε βέβαιοι ότι αυτή η ρύθμιση θα γραφτεί με μελανά γράμματα στην ιστορία του συνεταιρισμού στη χώρα μας. Σας θυμίζω και εφιστώ την προσοχή σας στις δεκαεπτά εκπροσωπήσεις της ΠΑΣΕΓΕΣ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ευρωπαϊκά φόρουμ για την υπεράσπιση των Ελλήνων αγροτών και των προϊόντων. Τι θα γίνει από τη στιγμή που δεν υπάρχει το συγκεκριμένο όργανο;
(Στο σημείο αυτό χτυπά προειδοποιητικά το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Βουλευτή)
Ένα λεπτό, κύριε Πρόεδρε.
Ως προς την αναγκαστικότητα των συνεταιρισμών, στη μετατροπή, δηλαδή, των αναγκαστικών συνεταιρισμών και των ενώσεών τους σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, τονίζεται ότι οι διατάξεις του άρθρου αυτού ελέγχονται ως προς τη συνταγματικότητά τους, γιατί, όπως είναι γνωστό, το Σύνταγμα επιτρέπει τη σύσταση με νόμο αναγκαστικών συνεταιρισμών για την εκπλήρωση των σκοπών που αριθμεί η παράγραφος 5 του άρθρου 12 και τούτο υπό τον όρο ότι εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση αυτών που συμμετέχουν.
Σας το επισήμανε άλλωστε και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, ότι η διάταξη αυτή εγείρει προβληματισμό λόγω της γενικότητας και της ασάφειας ως προς τη διατύπωσή της. Εσείς εμμένετε στη διάταξη αυτή να φέρνετε μια μεσοβέζικη τοποθέτηση και να κινδυνεύουν συνεταιρισμοί, οι οποίοι είναι κόσμημα, οι οποίοι είναι leader στην αγορά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να οδηγηθούν στην κατάρρευση.
Σε σχέση με τα άρθρα 25, 26 και 27, θέλω να αναφερθώ εδώ για τους εργαζόμενους στις συνεταιριστικές οργανώσεις, ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους οι οποίοι χωρίς δική τους ευθύνη, με παρέμβαση που έκανε η πολιτεία με τον ν. 4015, που οδηγήθηκαν μια σειρά από οργανώσεις σε εκκαθάριση, αυτήν τη στιγμή έχουν λαμβάνειν δεδουλευμένα και αποζημιώσεις. Και δεν είναι πολλοί –τέσσερις χιλιάδες, όπως αναφέρετε-, ούτε πεντακόσιοι εργαζόμενοι δεν είναι. Και δεν μπορεί η ελληνική πολιτεία να μην αντιμετωπίζει ισότιμα τους Έλληνες πολίτες.
Πριν από έναν μήνα με τον ν. 4364/2016, όταν συζητούσαμε σ’ αυτήν την Αίθουσα εδώ την προσαρμογή στην ελληνική νομοθεσία ευρωπαϊκής οδηγίας, βάλαμε οι εργαζόμενοι στις υπό εκκαθάριση ασφαλιστικές εταιρείες να έχουν προτεραιότητα έναντι των οποιοδήποτε άλλων πιστωτών. Σας κατέθεσα και την υπ’ αριθμ. 341 τροπολογία, για να το δεχτείτε αυτό. Και απορώ γιατί δεν το δέχεστε, όταν πριν ένα μήνα το δέχτηκε η Βουλή των Ελλήνων για τις υπό εκκαθάριση ασφαλιστικές εταιρείες.
Και τελειώνω θέλοντας να πω ότι η Δημοκρατική Συμπαράταξη δεν μπορεί να ψηφίσει ένα νομοσχέδιο που ακυρώνει έναν θεσμό αναπτυξιακό, οικονομικό, κοινωνικό, που είναι αναγκαίος, ιδιαίτερα σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά και στην οικονομική κατάσταση που βρίσκεται ο αγροτικός τομέας της χώρας.
Αντί να τον εξυγιάνουμε και να τον αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο και να τον κάνουμε να είναι ένα χρήσιμο αναπτυξιακό εργαλείο, γιατί ναι, ομολογουμένως, μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα στον αγροτικό τομέα από ό,τι σήμερα, δυστυχώς αυτό το νομοσχέδιο γίνεται το κηδειόχαρτο που βάζει το τέλος στο συνεταιριστικό κίνημα της χώρας μας.
Πηγη:www.pasok.gr
«Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, μορφές συλλογικής οργάνωσης του αγροτικού χώρου και άλλες διατάξεις»
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, για να κατανοήσουμε πόσο σημαντικό είναι το νομοσχέδιο που συζητούμε για τον αγροτικό τομέα, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να απαντήσουμε, εάν είναι αναγκαιότητα να υπάρξει συνεταιριστικό κίνημα και συλλογικές μορφές οργάνωσης του αγροτικού χώρου στη σημερινή κατάσταση της χώρας, ιδιαίτερα με την οικονομική κρίση και τα προβλήματα που δημιουργούνται στον αγροτικό τομέα.
Εγώ απερίφραστα θα πω «ναι» γιατί δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αγροτική παραγωγή ισχυρή, αν δεν υπάρξει παράλληλα και ένα δυνατό συνεταιριστικό κίνημα. Αλλιώς θα είμαστε πρωτοτυπία, όχι μόνο ευρωπαϊκή, αλλά και παγκόσμια.
Ο σημερινός συνεταιρισμός, με τη μορφή που τον ξέρουμε σε όλες τις βαθμίδες, επιτελεί το ρόλο του; Απερίφραστα «όχι». Γνωρίζουμε πώς έχει οδηγηθεί εδώ το συνεταιριστικό κίνημα; Μετά από μία πορεία σαράντα χρόνων είναι αδιανόητο να μην γνωρίζουμε τις αιτίες που έφτασε εδώ το συνεταιριστικό κίνημα και τις λέμε όλοι: μη σταθερό θεσμικό πλαίσιο –έξι φορές έχει αλλάξει στα τελευταία τριάντα χρόνια- σφιχτός κρατικός εναγκαλισμός, ο οποίος λειτουργούσε ως ιμάντας μεταβίβασης εντολών του κράτους στους συνεταιρισμούς, εναγκαλισμός κομματικός και κομματικοποίηση του συνεταιριστικού κινήματος, εύκολος δανεισμός και μη έλεγχος των χρημάτων, κακοδιαχειρίσεις και κακοδιοικήσεις λόγω του μη ελέγχου.
Το σημερινό νομοσχέδιο που συζητάμε δίνει λύση σε όλα αυτά; Πραγματικά, μελετώντας το υπό συζήτηση νομοσχέδιο στην αρχή υπέθεσα ότι μάλλον από πλήρη άγνοια για το θεσμό από τους συντάκτες του νομοσχεδίου έρχεται ένα τέτοιο νομοσχέδιο. Όμως, όχι. Το παρόν σχέδιο νόμου αποκαλύπτει με τον πλέον εμφανή τρόπο την αληθινή πολιτική φυσιογνωμία της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ότι δηλαδή δεν πιστεύει στο θεσμό.
Μάλιστα, αφού έχει εξαπατήσει τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους με τις προεκλογικές εξαγγελίες, αφού έχει μπλοκάρει κάθε χρηματοδοτική και επενδυτική δραστηριότητα με τα capital controls, αφού έχει νομοθετήσει μέχρι σήμερα μία σειρά φορολογικών και ασφαλιστικών επιβαρύνσεων -εξοντώνοντας τον Έλληνα αγρότη και κτηνοτρόφο-, αφού έχει κάνει τους αγρότες να ξεχάσουν τι θα πει πληρωμή επιδοτήσεων και αποζημιώσεων στην ώρα τους, αφού έχετε ξεχάσει την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ της περιόδου 2015-2020 και ειδικά το αναπτυξιακό της σκέλος -δηλαδή τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης-, αφού έχετε επιβάλει φόρο στα εξαγωγικά μας προϊόντα -όπως το κρασί-, αφού έχετε εκτοξεύσει στα ύψη το κόστος παραγωγής με το συντελεστή στα γεωργικά εφόδια στο 23% -και από σήμερα μάλλον στο 24%-, αφού έχετε εξοντώσει με τη μία την κτηνοτροφία -μη ελέγχοντας τις αθρόες εισαγωγές γάλακτος και υιοθετώντας άκριτα την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ που για σας κάποτε ήταν «κατά παραγγελία», όπως κάνετε για το γιαούρτι-, αφού έχετε δεσμευθεί και από χθες έγιναν γνωστές οι περαιτέρω εξοντωτικές αυξήσεις στους φόρους για τους αγρότες από 13% στο 22% έως 45% και τριπλασιασμό, επίσης, στις ασφαλιστικές εισφορές συνδέοντας αυτές με το εισόδημα των αγροτών και καταργώντας παράλληλα τον ΟΓΑ, όταν πριν από ένα μήνα τάζατε άλλα στους αγρότες –το ψέμα έχει κοντά ποδάρια δυστυχώς για σας- και έχοντας παράλληλα και ένα πρόγραμμα για την εκχώρηση των «κόκκινων» δανείων των αγροτών σε ιδιώτες, έρχεστε σήμερα δυστυχώς και με αυτό το νομοσχέδιο κλείνετε και την τελευταία δυνατότητα διαφυγής που έχουν οι αγρότες για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη πολιτικής από την πλευρά σας στον αγροτικό τομέα και την εξοντωτική φοροεισπρακτική και εισφοροεισπρακτική καταιγίδα, δηλαδή τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και τις συλλογικές ομάδες των αγροτών.
Τα συμπεράσματα που βγαίνουν είναι αβίαστα: Αποστρέφεστε τον πρωτογενή τομέα και θέλετε να τιμωρήσετε ό,τι είναι παραγωγικό στη χώρα, διαλύοντας αντί να εκσυγχρονίσετε, να ανασυγκροτήσετε έναν οικονομικό αναπτυξιακό θεσμό που είναι εργαλείο για τον αγρότη, όπως είναι ο συνεταιρισμός. Αντί σήμερα να συζητάμε, μετά τα όσα έχει νομοθετήσει η Κυβέρνηση και αυτά που θα νομοθετήσει το πώς θα εξυγιάνουμε τους συνεταιρισμούς και θα τους ενισχύσουμε με φορολογικά και αναπτυξιακά κίνητρα, όπως και τις ομάδες παραγωγών και τις διεπαγγελματικές οργανώσεις, για να κινητοποιήσουν τα μέλη τους για ένωση δυνάμεων παραγωγικών και εμπορικών δυνατοτήτων για καλύτερο εισόδημα και ανάπτυξη της υπαίθρου, με αυτό το νομοσχέδιο, το οποίο διακατέχεται από έναν έντονο κρατισμό αναποτελεσματικό και αποκρουστικό, αδρανοποιείτε τους συνεταιρισμούς στη χώρα μας, για να τους ελέγχετε ή για να τους κλείσετε.
Αυτό που αναφέρω δεν είναι σχήμα λόγου, γιατί στην πραγματικότητα δεν προάγει κανένα οραματικό, εκσυγχρονιστικό ή καινοτόμο στοιχείο το παρόν σχέδιο νόμου. Δυστυχώς, «ώδινεν όρος και έτεκεν μυν» το υπό συζήτηση νομοσχέδιο.
Είναι αλήθεια ότι οι συλλογικές οργανώσεις, όπως προανέφερα, πρέπει να κάνουν βήματα μπροστά για να μπορέσουν να ανταποκριθούν με επάρκεια στην αποστολή τους. Όμως, στα εκατόν δέκα χρόνια δράσης τους πολλά θετικά και αρνητικά μπορεί να τους καταλογίσει κανείς. Όμως, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ανεκτίμητη προσφορά τους στον αγροτικό τομέα και στον τόπο. Και αυτό έχει καταγραφεί και αποτιμηθεί ιστορικά. Και σωστά έχει ειπωθεί ότι για να υπάρξει ισχυρή παραγωγή, πρέπει να υπάρξει και ισχυρό συνεταιριστικό κίνημα.
Οι συνεταιρισμοί βασίζονται στις διεθνείς αρχές και αξίες, τις οποίες ούτε τις αγνοούμε ούτε τις επικαλούμαστε κατά το δοκούν, όπως κάνει το παρόν νομοσχέδιο. Πρώτον, δεν «κάνουμε γαργάρα» το Σύνταγμα, άρθρο 12 παράγραφος 4 και 5, όταν πρόκειται για την αυτονομία και αυτοδιοίκηση των συνεταιρισμών, διότι παρεμβαίνει σε όλη τη λειτουργία του διοικητικού συμβουλίου, κανονίζει πώς θα συγκροτηθεί, ποια είναι η αντιπροσωπευτική γενική συνέλευση, πότε θα συνεδριάσει και επιβάλλει ένα κομματικό εκλογικό σύστημα.
Οι συνεταιρισμοί δεν είναι φορείς συλλογικοί ή σωματεία, αλλά επιχειρήσεις που έχουν οικονομική δραστηριότητα και ανήκουν στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας και δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται με το παρόν νομοσχέδιο ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Και αφού είναι στο χώρο της κοινωνικής οικονομίας, πραγματικά είναι πρωτόγνωρο για τη Βουλή το συγκεκριμένο νομοσχέδιο να μην έχει περάσει ακόμα από την ΟΚΕ, να μην έχει γνωμοδοτήσει η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή. Άλλωστε, πώς να το πάτε; Θα ερχόταν το μισό πίσω.
Τρίτον, δεν βάζει κάποιος την υπογραφή στη διοίκηση πλέον ενός συνεταιρισμού εάν έχει μόνο υποχρεώσεις, αλλά κανένα δικαίωμα και να διακινδυνεύει μόνιμα την προσωπική και οικογενειακή του περιουσία.
Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εφαρμόζεται καθαρά ό,τι προβλέπεται στο άρθρο 937 του Αστικού Κώδικα, αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος κανείς, μα κανείς να μην θέλει να μπει στις διοικήσεις των αγροτικών συνεταιρισμών.
Δεν γίνεται να παραβιάζεται η αρχή της ισότητας ανδρών και γυναικών με θέματα ποσοστώσεων γυναικών στα διοικητικά συμβούλια. Πρωτάκουστα πράγματα για το συνεταιριστικό κίνημα, όπως και για τις ανώνυμες εταιρείες, όπως και για τις εμπορικές!
Το σχέδιο νόμου εισάγει διατάξεις, οι οποίες δεν συναντώνται στη διεθνή συνεταιριστική νομοθεσία και είναι δικαιολογημένο να μη συναντώνται, αφού το σχέδιο νόμου καταργεί ουσιαστικά τη συνεταιριστική συνεργασία, δημιουργώντας εμπόδιο στην ανάπτυξή τους, εισάγοντας μια επιλεκτική συνεργασία των κλαδικών συνεταιρισμών.
Είναι προφανής η αντίφαση με την έκτη συνεταιριστική αρχή. Είναι δυνατόν στην επιχειρηματική δράση να μπαίνουν περιορισμοί στους όρους και τις προϋποθέσεις της επιχειρηματικής επιλογής και συνεργασίας; Ας μας υποδείξουν οι συντάκτες ένα κράτος, στην νομοθεσία του οποίου υφίστανται αντίστοιχες διατάξεις.
Επίσης, βγάζετε τις αγροτικές εταιρικές συμπράξεις, όπου προήλθαν υποχρεωτικά μέσα από το ν. 4015, τις οποίες τις κρατάτε και δεν τις αναγνωρίζετε όμως ως συνεταιριστικά σχήματα.
Επίσης, τι θέλετε να πετύχετε με τους σφιχτούς περιορισμούς στον ορισμό του μάνατζερ ή πόσο τζίρο μπορεί να κάνει ο συνεταιρισμός ή με ποιους θα συναλλάσσεστε; Μήπως την οικονομική τους αποτυχία και τη μιζέρια για να έχουμε το τελειωτικό χτύπημα.
Τι πρότυπα οικονομικής ανάπτυξης είναι αυτά; Πού τα βρήκατε επιτέλους; Μήπως μας τα φέρατε μάλλον από την Κορέα; Και διερωτώμαι, όχι μόνο ως Βουλευτής αλλά και ως απλός καλόπιστος πολίτης της Ελληνικής Δημοκρατίας: Όλα αυτά που εισάγετε ενώπιόν μας με το παρόν σχέδιο νόμου είναι δυνατόν να σχετίζονται με τον πλέον δημοκρατικό και ελεύθερο θεσμό, που είναι ο συνεταιρισμός;
Τόνισα από την αρχή την αναντιστοιχία που υπάρχει μεταξύ της αιτιολογικής εκθέσεως και των διατάξεων του σχεδίου νόμου. Οι συντάκτες επικαλούνται στην αιτιολογική έκθεση τις διεθνείς συνεταιριστικές αρχές, αλλά δυστυχώς για το θεσμό δεν ξέρουν πώς να τις εφαρμόσουν στην πράξη. Γι’ αυτό το προτεινόμενο σχέδιο νόμου αποτελεί μια κακή συρραφή διατάξεων προηγούμενων νομοθετημάτων, οι οποίες διατάξεις λειτούργησαν εις βάρος του θεσμού.
Περαιτέρω, δεν προτείνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό των συνεταιρισμών. Δεν επιλύει προβλήματα των αγροτικών συνεταιρισμών και ουδεμία δυνατότητα δίνει για να εξυγιανθούν οι συνεταιρισμοί με βάση τα θέματα που τους απασχολούν σήμερα.
Για να μη θεωρηθεί, μάλιστα, ότι οι ως άνω ισχυρισμοί μου είναι αόριστοι, παραθέτω τα θέματα που απασχολούν σήμερα τους ευρωπαϊκούς συνεταιρισμούς και τους συνεταιρισμούς της χώρας μας, τα οποία αγνοεί το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου. Πρώτον, αγνοεί την είσοδο των αγροτικών συνεταιρισμών στον τομέα του λιανεμπορίου, δεύτερον την αυτοχρηματοδότησή τους –δηλαδή, τον δανεισμό με ποικίλους τρόπους του συνεταιρισμού από τα μέλη του, πρόσθετες υποχρεωτικές μερίδες, προαιρετικές, μη χρήστες των υπηρεσιών του συνεταιρισμού- τρίτον το μεγαλύτερο άνοιγμα του συνεταιρισμού στην αγορά και τη συσπείρωση με σκοπό τη μείωση του κόστους και την πραγματοποίηση επενδύσεων.
Το σχέδιο νόμου, με τους περιορισμούς που θέτει στη δυνατότητα της συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμών μέσω τοπικών, εθνικών, περιφερειακών και διεθνών δομών, παρεμποδίζει το άνοιγμα και τη συσπείρωση των συνεταιρισμών (άρθρο 31).
Τέταρτον, αγνοεί την αύξηση των συναλλαγών των συνεταιρισμών με μη μέλη τους. Το σχέδιο νόμου, αντίθετα, θέτει περιορισμό στο ύψος των συναλλαγών των αγροτικών συνεταιρισμών με τρίτους.
Όσον αφορά την εκλογή των οργάνων, βάζετε το όριο του 1/3 στη σταυροδοσία. Βασική σας στόχευση είναι να ελέγξετε περισσότερο μέσω των εκλογικών διαδικασιών και να κομματικοποιήσετε πλέον το συνεταιριστικό κίνημα. Με την προτεινόμενη ρύθμιση νοθεύετε το σύστημα του ενιαίου ψηφοδελτίου που εισήγαγε για πρώτη φορά ο ν. 2810, με τον περιορισμό του αριθμού σταυρών προτίμησης που θέτει το μέλος όταν ψηφίζει και συγκεκριμένα αναφέρεστε στο 1/3, όπως τόνισα. Δεν χρειάζεται να αναλύσω περισσότερο ότι μ’ αυτή τη διάταξη επιχειρείται ο κομματικός έλεγχος εκ μέρους των σχηματιζόμενων ομάδων συνεταιρισμένων αγροτών.
Όσον αφορά τις ομάδες παραγωγών και τις διεπαγγελματικές οργανώσεις, αντιμετωπίζονται από το παρόν σχέδιο νόμου δύο πραγματικά σημαντικές δράσεις των αγροτών. Πολύ επιφανειακά, θα πω μόνο ότι για τις διεπαγγελματικές οργανώσεις στην Ισπανία το νομοσχέδιο για τη λειτουργία τους περιλαμβάνει περισσότερα από εβδομήντα άρθρα, ενώ με το παρόν νομοσχέδιο και για τις ομάδες παραγωγών και για τις διεπαγγελματικές οργανώσεις περιλαμβάνει όλο κι όλο δέκα γραμμές.
Επίσης, θα ήταν πρωτοτυπία για σας να μην υπάρξει διεύρυνση του κράτους, βόλεμα των ημετέρων και ένα επιπλέον κόστος στη χειμαζόμενη οικονομία της χώρας μας.
Συστήνονται δύο ταμεία, εκ των οποίων το ένα είναι το Ταμείο Αγροτικής Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης, που όμως έχει την πρωτοτυπία άλλος να πληρώνει και άλλος να διοικεί. Για να μη νομίζετε, μάλιστα, ότι αυτά τα λέω μόνον εγώ, σας παραπέμπω στον σχολιασμό της κεντρικής νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής που την πήραμε σήμερα το πρωί. Για το Ταμείο αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: «Εφ’ όσον κύριος πόρος του Ταμείου είναι ποσοστό επί των πλεονασμάτων των ΑΣΟ και άλλες ενισχύσεις με προέλευση απ’ αυτούς, ταυτόχρονα μάλιστα τούτο δεν λαμβάνει οποιαδήποτε κρατική επιχορήγηση, δηλαδή το Ταμείο έχει αποκλειστικά ιδιωτικούς πόρους, η υπαγωγή του σε καθεστώς κρατικής εποπτείας εγείρει ζητήματα συμμόρφωσης προς τα άρθρα 5 παράγραφος 1 και 17 του Συντάγματος».
Παράλληλα, συστήνετε και τον Οργανισμό Διαχείρισης Ακινήτων, Γαιών και Εξοπλισμών, νέα διοικητικά συμβούλια, δηλαδή νέο βόλεμα ημετέρων. Ο στόχος της ΔΙΑΓΕΠ ήταν να δημεύσετε τη συνεταιριστική περιουσία. Άλλαξε κατά τα 2/3 το συγκεκριμένο άρθρο μετά την παρέμβαση της νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, η οποία άλλωστε λέει και πάλι «Η διάταξη εγείρει ζητήματα συμβατότητας με το άρθρο 17 του Συντάγματος στο βαθμό που λόγω της γενικότητας της αντίστοιχης διατύπωσης εννοεί ενδεχομένως ότι ο Οργανισμός επεμβαίνει αυτοδίκαια με οποιοδήποτε τρόπο σε ιδιωτικά ακίνητα. Επομένως, χρήζει ανάλογης αναδιατύπωσης».
Θα ήθελα τώρα να αναφερθώ στη διάλυση, στη μη πρόβλεψη, στην κατάργηση του τριτοβάθμιου θεσμικού οργάνου, του ιδεολογικού και καθοδηγητικού οργάνου του συνεταιριστικού κινήματος της ΠΑΣΕΓΕΣ. Οι θεσμοί δεν μας φταίνε, αν εσείς θέλετε να κινηθείτε εκδικητικά απέναντι στα πρόσωπα. Οι θεσμοί πρέπει να μείνουν αλώβητοι. Ακόμα και στη δικτατορία σεβάστηκαν το τριτοβάθμιο ιδεολογικό όργανο των συνεταιριστικών οργανώσεων.
Είμαστε βέβαιοι ότι αυτή η ρύθμιση θα γραφτεί με μελανά γράμματα στην ιστορία του συνεταιρισμού στη χώρα μας. Σας θυμίζω και εφιστώ την προσοχή σας στις δεκαεπτά εκπροσωπήσεις της ΠΑΣΕΓΕΣ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ευρωπαϊκά φόρουμ για την υπεράσπιση των Ελλήνων αγροτών και των προϊόντων. Τι θα γίνει από τη στιγμή που δεν υπάρχει το συγκεκριμένο όργανο;
(Στο σημείο αυτό χτυπά προειδοποιητικά το κουδούνι λήξεως του χρόνου ομιλίας του κυρίου Βουλευτή)
Ένα λεπτό, κύριε Πρόεδρε.
Ως προς την αναγκαστικότητα των συνεταιρισμών, στη μετατροπή, δηλαδή, των αναγκαστικών συνεταιρισμών και των ενώσεών τους σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, τονίζεται ότι οι διατάξεις του άρθρου αυτού ελέγχονται ως προς τη συνταγματικότητά τους, γιατί, όπως είναι γνωστό, το Σύνταγμα επιτρέπει τη σύσταση με νόμο αναγκαστικών συνεταιρισμών για την εκπλήρωση των σκοπών που αριθμεί η παράγραφος 5 του άρθρου 12 και τούτο υπό τον όρο ότι εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση αυτών που συμμετέχουν.
Σας το επισήμανε άλλωστε και η Επιστημονική Υπηρεσία της Βουλής, ότι η διάταξη αυτή εγείρει προβληματισμό λόγω της γενικότητας και της ασάφειας ως προς τη διατύπωσή της. Εσείς εμμένετε στη διάταξη αυτή να φέρνετε μια μεσοβέζικη τοποθέτηση και να κινδυνεύουν συνεταιρισμοί, οι οποίοι είναι κόσμημα, οι οποίοι είναι leader στην αγορά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να οδηγηθούν στην κατάρρευση.
Σε σχέση με τα άρθρα 25, 26 και 27, θέλω να αναφερθώ εδώ για τους εργαζόμενους στις συνεταιριστικές οργανώσεις, ιδιαίτερα για τους εργαζόμενους οι οποίοι χωρίς δική τους ευθύνη, με παρέμβαση που έκανε η πολιτεία με τον ν. 4015, που οδηγήθηκαν μια σειρά από οργανώσεις σε εκκαθάριση, αυτήν τη στιγμή έχουν λαμβάνειν δεδουλευμένα και αποζημιώσεις. Και δεν είναι πολλοί –τέσσερις χιλιάδες, όπως αναφέρετε-, ούτε πεντακόσιοι εργαζόμενοι δεν είναι. Και δεν μπορεί η ελληνική πολιτεία να μην αντιμετωπίζει ισότιμα τους Έλληνες πολίτες.
Πριν από έναν μήνα με τον ν. 4364/2016, όταν συζητούσαμε σ’ αυτήν την Αίθουσα εδώ την προσαρμογή στην ελληνική νομοθεσία ευρωπαϊκής οδηγίας, βάλαμε οι εργαζόμενοι στις υπό εκκαθάριση ασφαλιστικές εταιρείες να έχουν προτεραιότητα έναντι των οποιοδήποτε άλλων πιστωτών. Σας κατέθεσα και την υπ’ αριθμ. 341 τροπολογία, για να το δεχτείτε αυτό. Και απορώ γιατί δεν το δέχεστε, όταν πριν ένα μήνα το δέχτηκε η Βουλή των Ελλήνων για τις υπό εκκαθάριση ασφαλιστικές εταιρείες.
Και τελειώνω θέλοντας να πω ότι η Δημοκρατική Συμπαράταξη δεν μπορεί να ψηφίσει ένα νομοσχέδιο που ακυρώνει έναν θεσμό αναπτυξιακό, οικονομικό, κοινωνικό, που είναι αναγκαίος, ιδιαίτερα σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά και στην οικονομική κατάσταση που βρίσκεται ο αγροτικός τομέας της χώρας.
Αντί να τον εξυγιάνουμε και να τον αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο και να τον κάνουμε να είναι ένα χρήσιμο αναπτυξιακό εργαλείο, γιατί ναι, ομολογουμένως, μπορεί να προσφέρει πολλά περισσότερα στον αγροτικό τομέα από ό,τι σήμερα, δυστυχώς αυτό το νομοσχέδιο γίνεται το κηδειόχαρτο που βάζει το τέλος στο συνεταιριστικό κίνημα της χώρας μας.
Πηγη:www.pasok.gr
Πηγή
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου