Το 2014 για τους Ευρωπαίους είναι η 100ή επέτειος από την αρχή του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή η καταστροφή οδήγησε σε τρεις δεκαετίες θηριωδιών και ηλιθιότητας, που κατέστρεψαν σχεδόν όλα τα καλά του ευρωπαϊκού πολιτισμού στην αρχή του 20ού αιώνα. Στο τέλος, ο Τσόρτσιλ ήταν εκείνος που προέβλεψε το 1940 τον «Νέο Κόσμο» ο οποίος «με όλη τη δύναμη και την ισχύ του θα πρέπει να σπεύσει για τη σωτηρία και την απελευθέρωση του παλαιού».Ο γνωστός αρθρογράφος Martin Wolf υποστηρίζει πως η ευρωκρίση δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και συνταγματική. Συγκρίνει το 1914 και τις βαρβαρότητες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου με τις αστοχίες που συνέβησαν μετά τη χρηματοοικονομική κρίση
Οι αποτυχίες των πολιτικών, οικονομικών και πνευματικών ελίτ στην Ευρώπη δημιούργησαν την καταστροφή των λαών τους την περίοδο 1914 – 1945. Ήταν η άγνοια και η προκατάληψη που επέτρεψε την καταστροφή. Εσφαλμένες ιδέες και αρνητικές αξίες βρίσκονταν σε εξέλιξη, όπως η αταβιστική πεποίθηση ότι οι αυτοκρατορίες ήταν καταπληκτικές και κερδοφόρες, αλλά και πως ο πόλεμος ήταν ένδοξος και ελεγχόμενος. Λες και οι ηγέτες των μεγάλων κρατών είχαν καταληφθεί από μία τάση ομαδικής αυτοκτονίας.
Οι περίπλοκες κοινωνίες εξαρτώνται από τις ελίτ τους για να κάνουν τα πράγματα σωστά - ή τουλάχιστον για να αποφύγουν χονδροειδή λάθη. Όταν οι ελίτ αποτυγχάνουν, τότε είναι πιθανό να καταρρεύσει η πολιτική τάξη, όπως έγινε στις ηττημένες δυνάμεις μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αυτοκρατορίες της Ρωσίας, της Γερμανίας και της Αυστρίας εξαφανίστηκαν. Τις κληρονόμησαν αδύναμοι διάδοχοι και τελικά ο δεσποτισμός. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος κατέστρεψε επίσης τις βάσεις της οικονομίας του 19ου αιώνα: το ελεύθερο εμπόριο και τον κανόνα του χρυσού. Οι προσπάθειες για ανάκτησή του οδήγησαν σε ακόμη περισσότερες αποτυχίες των ελίτ, αυτήν τη φορά τόσο των Αμερικανών όσο και των Ευρωπαίων. Η Μεγάλη Ύφεση δημιούργησε σε μεγάλο βαθμό τις συνθήκες για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακολούθησε ο Ψυχρός Πόλεμος, η σύγκρουση των δημοκρατιών με τις δικτατορίες που εμφανίστηκαν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν αποτελεί έκπληξη πόσο τρομακτικά είναι τα αποτελέσματα από τις αποτυχίες των ελίτ. Υπάρχει μία σιωπηρή συμφωνία μεταξύ αυτών και του λαού. Οι πρώτοι έχουν τα προνόμια και τα οφέλη ισχύος και περιουσίας και ο λαός παίρνει σε αντάλλαγμα ασφάλεια και -στη σύγχρονη εποχή- κάποιον βαθμό ευημερίας. Εάν οι ελίτ αποτύχουν τότε κινδυνεύουν να αντικατασταθούν. Όμως, η αντικατάσταση των αποτυχημένων οικονομικών, γραφειοκρατικών και πνευματικών ελίτ είναι πάντα δύσκολη. Σε μία δημοκρατία, ωστόσο, η αντικατάστασή τους είναι τουλάχιστον γρήγορη και καθαρή. Σε ένα δεσποτικό καθεστώς, η διαδικασία θα είναι αργή και -σχεδόν πάντα- αιματηρή.
Αυτό δεν ισχύει μόνο για την Ιστορία. Ισχύει και σήμερα. Εάν κοιτάξει κανείς τα άμεσα διδάγματα από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο για τον κόσμο μας, θα δει ότι αυτά αφορούν όχι μόνο την Ευρώπη, αλλά επίσης τη Μέση Ανατολή, τη συνοριακή διένεξη Ινδίας και Πακιστάν και τις επίμαχες σχέσεις μεταξύ της ολοένα και πιο ισχυρής Κίνας και των γειτονικών της χωρών.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν πιθανότητες μοιραίων λαθών, αν και είναι ευτυχές το ότι οι ιδεολογίες μιλιταρισμού και ιμπεριαλισμού είναι πολύ λιγότερο ισχυρές από ό,τι πριν από έναν αιώνα.
Σήμερα, τα ισχυρά κράτη αποδέχονται ότι η ειρήνη είναι πιο ευνοϊκή για την ευημερία από ό,τι τα απατηλά λάφυρα του πολέμου. Αυτό, όμως, δυστυχώς δεν συνεπάγεται πως η Δύση έχει απαλλαγεί από τις αποτυχίες των ελίτ. Αντιθέτως, ζει με αυτές. Πρόκειται, όμως, για αποτυχίες της κακοδιαχείρισης εν καιρώ ειρήνης και όχι πολέμου.
Ακολουθούν τρεις πασιφανείς αποτυχίες:
Πρώτον, οι οικονομικές, οι χρηματοοικονομικές και οι πνευματικές ελίτ εν πολλοίς υποτίμησαν τις επιπτώσεις της ταχείας χρηματοοικονομικής απελευθέρωσης. Εφησυχασμένες από την ουτοπία των αυτορρυθμιζόμενων χρηματαγορών, όχι μόνο επέτρεψαν αλλά κι ενθάρρυναν το τεράστιο στοίχημα της επέκτασης των χρεών.
Η πολιτική ελίτ δεν κατάφερε να εκτιμήσει τις δυνάμεις που βρίσκονταν σε ισχύ ούτε και τους κινδύνους συστημικής κατάρρευσης. Όταν αυτή επήλθε, τότε το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό σε πολλές διαστάσεις. Οι οικονομίες κατέρρευσαν, η ανεργία εκτινάχθηκε και το δημόσιο χρέος εκτοξεύθηκε. Η πολιτική ελίτ απαξιώθηκε επειδή δεν κατάφερε να αποτρέψει την καταστροφή. Η πνευματική ελίτ -οι οικονομολόγοι- απαξιώθηκαν επειδή δεν κατάφερε να προβλέψει την κρίση ή να συμφωνήσει για το τι έπρεπε να γίνει στη συνέχεια. Ήταν απαραίτητο να βρεθεί σωτηρία. Είνα,ι όμως, σωστή η εκτίμηση ότι οι ισχυροί θυσίασαν τους φορολογούμενους πολίτες για τα συμφέροντα των ενόχων.
Δεύτερον, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες είδαμε την ανάδειξη μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομικής και χρηματοοικονομικής ελίτ. Τα μέλη της αποστασιοποιήθηκαν όλο και περισσότερο από τις χώρες καταγωγής τους. Εν μέσω αυτής της διαδικασίας, αποδυναμώθηκε η κόλλα που ενώνει όλες τις δημοκρατίες: η έννοια της υπηκοότητας. Η στενή διανομή των κερδών της οικονομικής ανάπτυξης επηρεάζει σημαντικά αυτήν την εξέλιξη. Αν μη τι άλλο, πρόκειται για ακόμη μεγαλύτερη πλουτοκρατία.
Είναι αναπόφευκτο να υπάρχει κάποιος βαθμός πλουτοκρατίας και στις δημοκρατίες, αλλά θα πρέπει να δημιουργείται σε οικονομίες της αγοράς. Τα πάντα κρίνονται κατά περίπτωση. Εάν ο λαός θεωρήσει ότι η οικονομική ελίτ αμείβεται πλουσιοπάροχα για μέτρια απόδοση, ενώ ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό της, αλλά παράλληλα θεωρεί ότι θα πρέπει να στηριχθεί σε δυσμενείς περιόδους, τότε οι δεσμοί διαρρηγνύονται. Μπορεί να βρισκόμαστε στην αρχή αυτής της μακροχρόνιας αποσύνθεσης.
Τρίτον, κατά τη δημιουργία του ευρώ, οι Ευρωπαίοι έφεραν το οικοδόμημα πέρα από τη σφαίρα του πρακτικού, σε κάτι πολύ πιο σημαντικό για τον λαό: τη μοίρα των χρημάτων τους. Ήταν πάρα πολύ πιθανό να υπάρξουν τριβές μεταξύ των Ευρωπαίων για το πώς γίνεται η διαχείριση ή η κακοδιαχείριση των χρημάτων τους.
Η πιθανώς αναπόφευκτη χρηματο-οικονομική κρίση έχει πλέον δημιουργήσει σειρά άλυτων προβλημάτων. Οι οικονομικές δυσκολίες των χωρών που επλήγησαν από αυτήν είναι προφανείς: τεράστια ύφεση, πολύ υψηλή ανεργία, μαζική μετανάστευση και μεγάλο βάρος χρέους. Όλα αυτά είναι γνωστά. Ελάχιστη έμφαση, όμως, έχει δοθεί στη συνταγματική αναταραχή της ευρωζώνης.
Εντός αυτής, η ισχύς επικεντρώνεσαι στα χέρια των κυβερνήσεων των πιστωτριών χωρών, κυρίως της Γερμανίας, και σε μία τριάδα μη αιρετών γραφειοκρατιών - την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι λαοί των χωρών που επηρεάζονται αρνητικά δεν έχουν καμία επιρροή σε αυτές. Οι πολιτικοί που είναι υπόλογοι στον λαό είναι ανίσχυροι.
Αυτό το διαζύγιο μεταξύ της εξουσίας και της ευθύνης ενώπιον του λαού είναι χτύπημα στην καρδιά οποιασδήποτε μορφής δημοκρατικής διακυβέρνησης. Η κρίση της ευρωζώνης δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και συνταγματική.
Καμία από τις αποτυχίες αυτές βεβαίως δεν συγκρίνεται με όσα συνέβησαν το 1914. Είναι, όμως, αρκετά μεγάλες για να προκαλέσουν αμφισβήτηση των ελίτ μας. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία του εξαγριωμένου λαϊκισμού στα αριστερά και του ξενοφοβικού λαϊκισμού στα δεξιά. Εάν οι ελίτ συνεχίσουν στην ίδια πορεία αποτυχίας, τότε θα δούμε μεγαλύτερη άνοδο του εξαγριωμένου λαϊκισμού. Οι ελίτ χρειάζεται να κάνουν καλύτερη δουλειά. Σε αντίθετη περίπτωση, η οργή μπορεί να μας καταλάβει όλους.
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Πηγή: kostasxan.blogspot.com
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου