Ομιλία Υφυπουργού Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων-Βουλευτή ΠΑΣΟΚ Ν. Ροδόπης, Γιώργου Πεταλωτή, στην εκδήλωση...
που διοργάνωσε η Περιφέρεια ΑΜ-Θ και το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Europe Direct Κομοτηνής σε συνεργασία με τους Νέους Ευρωπαίους Φεντεραλιστές Κομοτηνής με θέμα: Η ταχεία απονομή δικαιοσύνης, ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης: Η Ευρωπαϊκή επιταγή, αναγκαιότητα για την Ελλάδα, την Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2012, στην Κομοτηνή.
Η Δικαιοσύνη και η Οικονομική της διάσταση
Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση, το Europe Direct και την υπεύθυνη Λουΐζα Σαλτσίδου καθώς και την Περιφέρεια ΑΜ-Θ για την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω για ένα τόσο ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα.
Νέοι άνθρωποι, φοιτητές του Τμήματος Νομικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, άνθρωποι που υπηρετούν την τοπική αυτοδιοίκηση, συμπολίτες, φίλοι οι οποίοι έχουν άμεση σχέση με αυτό που συζητάμε, όλοι έχουμε να πούμε κάποια ιστορία από την Ελληνική Δικαιοσύνη.
Όταν ανέλαβα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης μαζί με τον Μ. Παπαϊωάννου, γνωρίζαμε ότι με όποια νομοθετική ρύθμιση κάναμε θα έπρεπε να μην φέρουμε ακόμη έναν νόμο που ονομάζεται “επιτάχυνση της πολιτικής, ποινικής και διοικητικής Δικαιοσύνης” και αυτό γιατί ο εκάστοτε υπουργός έφτιαχνε ένα νόμο με αυτόν τον μεγαλεπήβολο τίτλο, ο οποίος τις περισσότερες φορές με διατάξεις, μη κωδικοποιημένες, σκόπευε στην επιτάχυνση της. Με το πολυνομοσχέδιο που φέρνουμε εμείς, στα πολυτάραχα νερά της Ελληνικής Πολιτείας, προσπαθούμε να βάλουμε καλύτερες βάσεις σε Δικαιοπολιτικούς θεσμούς που έχουν άμεση σχέση με τη ζωή μας.
Φέραμε μία σειρά από Νομοθετικές πρωτοβουλίες με αποκορύφωμα μια νομοθετική πρωτοβουλία, το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, που αναφέρεται την παύση της αρνησιδικίας. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τόσο στη δομή του δικαιϊκού συστήματος, όσο και στο χρόνο απονομής της δικαιοσύνης. Έχουμε ρεκόρ ευρώκαταδικών και είμαστε η 4η χώρα, από το τέλος, ανάμεσα στις 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης στην ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης. Ενδεικτικά αναφέρω, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, έχουμε πληρώσει από το 1997 ως σήμερα 8.420.822 ευρώ σε χρηματικές αποζημιώσεις και ηθική ικανοποίηση με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για παραβιάσεις του εύλογου χρόνου της δίκης. Υπάρχει υπόθεση για την οποία καταδικάστηκε η χώρα μας γιατί καθυστέρησε η έκδοση απόφασης 27 ολόκληρα χρόνια. Όλα αυτά τα στοιχεία μας κάνουν να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα.
Να σας πω μόνο ότι, όταν ζητήσαμε στοιχεία, τον Ιούλιο του 2011, από τα Διοικητικά Πρωτοδικεία και Εφετεία μας ενημέρωσαν ότι εκκρεμούν 165.452 υποθέσεις στα Διοικητικά Δικαστήρια της χώρας εκ των οποίων 138.720 υποθέσεις, δεν είχαν ακόμη προσδιοριστεί.
Αντιλαμβανόμαστε τι σημάνει αυτό όταν μέσα σε αυτές, είναι υποθέσεις που έχουν να κάνουν με επενδύσεις, αντιδικίες πολιτών με το Δημόσιο, απονομές των συντάξεων. Επομένως το να μιλά κανείς για αρνησιδικία πλέον είναι και δικαιολογημένο.
Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις βιώνουμε φαινόμενα αρνησιδικίας, με υποθέσεις που κυριολεκτικά χάνονται μέσα σε υπέρμετρα χρονοβόρες διαδικασίες. Αυτή οδηγεί στην ανομία και συμβάλλει στην αστάθεια σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών, διατάραξη της κοινωνικής συνοχής και εν τέλει ισοπέδωση της οικονομικής ζωής και της ανάπτυξης.
Δυστυχώς, στην ελληνική Δικαιοσύνη ισχύει ό,τι και στο ελληνικό Δημόσιο με όλες τις παθογένειες, τις στρεβλώσεις και τις αγκυλώσεις.
Βλέπουμε ,ακόμη, και τον θεσμό της Σχολής Δικαστών, ένα θεσμός ο οποίος δημιουργεί αισιοδοξία για την έλευση νέων και πιο μορφωμένων ανθρώπων. Ωστόσο και εκεί υπάρχουν ζητήματα. Δεν λειτουργούν οι επιμορφώσεις των Δικαστών όπως θα έπρεπε, αν και σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο ο θεσμός αυτός λειτουργεί, χρειάζεται όμως βελτίωση για να αποδώσει όπως πρέπει.
Πολλοί ίσως απορούν πώς συνδέεται η απονομή δικαιοσύνης με την οικονομία και εν τέλει την ανάπτυξη. Συνδέεται και μάλιστα άμεσα, με τρόπο άμεσο, βραχυπρόθεσμο αλλά και μακροπρόθεσμο. Η Οικονομία και η ανάπτυξη είναι παντού. Ένα αποτελεσματικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης εξασφαλίζει, έσοδα για το κράτος, ένα ασφαλές, απλό και ξεκάθαρο – φορολογικό, χρηματοπιστωτικό- περιβάλλον για τους επενδυτές και ειδικά για τις ξένες επενδύσεις, ευνοεί τις εξαγωγές, αυξάνει τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος, αυξάνει την παραγωγικότητα και ενισχύει την έρευνα και την καινοτομία.
Αντίθετα, ένα αναποτελεσματικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, με μεγάλες καθυστερήσεις και αστοχίες, αφενός υποθάλπει την ανομία και τη διαφθορά, αφετέρου δημιουργεί ένα μετέωρο και ασταθές περιβάλλον αβεβαιότητας για όποιον επιθυμεί να αναπτύξει οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα.
Από τη μικρή εταιρεία που θα πρέπει να λειτουργεί κάτω από ένα φορολογικό καθεστώς που αλλάζει συνέχεια, και αντιμετωπίζει τεράστια γραφειοκρατικά προβλήματα, μέχρι τις μεγάλες εταιρίες που μπορεί να έρχονται αντιμέτωπες με θέματα εργατικού, εταιρικού, πτωχευτικού, χρηματιστηριακού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς. Αν η απονομή δικαιοσύνης είναι αργή και εν τέλει μη αποτελεσματική, τότε προστίθενται επιπλέον εμπόδια στην επίλυση των όποιων διαφορών, τα οποία αποτελούν τροχοπέδη για περαιτέρω ανάπτυξη.
Το αποτέλεσμα είναι ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες πολλές, κατά τα άλλα, οικονομικά υγιείς επιχειρήσεις περιορίζουν τις δραστηριότητές τους, απολύουν εκατοντάδες εργαζομένους και κάνουν περικοπές στις επενδύσεις, προχωρούν ακόμα και σε στάση πληρωμών. Το κόστος για την ελληνική οικονομία είναι τεράστιο. Η μείωση της ρευστότητας προκαλεί πρόσθετο αρνητικό αντίκτυπο, καθώς οι εταιρίες δεν μπορούν να επενδύσουν σε νέα προγράμματα, οι τράπεζες που χρηματοδοτούν τα κεφάλαια κίνησης επιβαρύνονται με καθυστερούμενα δάνεια, η αγορά εργασίας παραπαίει και η οικονομία εισέρχεται σε φαύλο κύκλο.
Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η χώρα μας εφαρμόζει ένα σκληρό πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής, που περιλαμβάνει συγχρόνως ριζικές αλλαγές σε όλους τους παραγωγικούς τομείς. Από το άνοιγμα των επαγγελμάτων με την ελεύθερη πρόσβαση όλων των πολιτών μέχρι το νέο καθεστώς για την ίδρυση επιχειρήσεων σε ένα βήμα (one stop shop), προχωράμε σε βήματα που θα δώσουν και μια αναπτυξιακή διάσταση.
Τίποτα όμως, από τα παραπάνω δεν μπορεί να δώσει μια οριστική λύση, αν πρώτα δεν επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα που πλήττουν τη δικαιοσύνη. Η επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών είναι απαραίτητος όρος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας και την ανάπτυξη.
Το ζητούμενο τελικά είναι η αποκατάσταση του αισθήματος της σταθερότητας και της δικαιοσύνης, ως αντίβαρα στην αστάθεια, την ανομία και τη διαφθορά. Μόνο έτσι δημιουργείται ένα υγιές περιβάλλον που προσελκύει επενδύσεις και δίνει ευκαιρίες για ανάπτυξη και εργασία.
Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης τα γνωρίζουμε πολύ καλά όλα αυτά, γι’ αυτό και έχουμε επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για τη τροποποίηση όλων αυτών των διατάξεων που οδήγησαν την κατάσταση εδώ.
Σε αυτό το σημείο, θέλω να επανέλθω σε αυτό που είπα προηγουμένως για τους νόμους επιτάχυνσης της δίκης, τονίζοντας ότι τόσο με τους νόμους 3900/2010 και 3904/2010 για την επιτάχυνση της διοικητικής και ποινικής δίκης αντίστοιχα, επί υπουργίας Καστανίδη, όσο και με το νόμο 3994/2011 για τη βελτίωση στην απονομή της πολιτικής δικαιοσύνης, διορθώθηκαν αρκετές αστοχίες του συστήματος απονομής δικαιοσύνης γενικότερα.
Σήμερα, ερχόμαστε με ένα νέο νομοσχέδιο, που έχει περάσει από το στάδιο της διαβούλευσης και σύντομα θα κατατεθεί στη Βουλή, με το οποίο φιλοδοξούμε ότι θα επιτύχουμε ένα ισχυρό πλήγμα στην αρνησιδικία. Κι αυτό γιατί το νομοσχέδιο αυτό ήταν αποτέλεσμα ουσιαστικού διαλόγου και συνεργασίας της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τις Ενώσεις Δικαστών, τους Δικηγορικούς Συλλόγους της χώρας, της Ομοσπονδίας Δικαστικών Υπαλλήλων. Πρώτη φορά έγιναν τόσες πολλές συναντήσεις και συζητήσεις με ενδιαφερόμενους φορείς.
Με παρεμβάσεις όπως η παράταση του ωραρίου λειτουργίας των δικαστηρίων, η ηλεκτρονική υποβολή δικογράφου, η συναινετική λύση του γάμου και με ιδιωτικό συμφωνητικό, η δημοσίευση καταστατικού σωματείου με απλή Διάταξη πρωτοδίκη, η θέσπιση Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων, η ειδική πρόβλεψη για τις στρατηγικές επενδύσεις, η ενθάρρυνση του θεσμού της δικαστικής διαμεσολάβησης, ο περιορισμός των λόγων αναβολής, η απλοποίηση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, η πρόβλεψη για σύντομο προσδιορισμό τόσο των ασφαλιστικών μέτρων όσο και των εργατικών διαφορών, η ενίσχυση του θεσμού της πιλοτικής δίκης στο ΣΤΕ και εισαγωγή της πιλοτικής δίκης και στο Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τα πρότυπα του ΣτΕ με τη δυνατότητα του Γενικού Επιτρόπου Επικρατείας να εισάγει στο Ελεγκτικό Συνέδριο οποιοδήποτε βοήθημα ή μέσο με τις διαδικασίες της πιλοτικής δίκης, και πλήθος άλλων ρυθμίσεων.
Με αυτές τις απλές παρεμβάσεις, οι οποίες είναι πάνω από εκατό, πιστεύουμε ότι θα ανακουφίσουμε τα δικαστήρια από πλήθος υποθέσεων, θα βοηθήσουμε τους δικαστές, τους δικηγόρους αλλά και τους δικαστικούς υπαλλήλους στο έργο τους, θα μειώσουμε το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών και τελικά θα έχουμε παροχή δικαστικής προστασίας υψηλού επιπέδου σε συντομότερο χρονικό διάστημα, που είναι και το ζητούμενο.
Φυσικά το έργο και η προσπάθεια δεν τελειώνει σε αυτό το νομοσχέδιο. Υπάρχει περαιτέρω προγραμματισμός για τροποποιήσεις στο εμπορικό και πτωχευτικό δίκαιο αλλά και για ένα τιτάνιο έργο, που περιλαμβάνει την κωδικοποίηση μεγάλου μέρους της ελληνικής νομοθεσίας, που σήμερα είναι χαοτική.
Αυτή η υψηλού επιπέδου δικαστική προστασία, στην οποία στοχεύουμε, θα οδηγήσει σταδιακά –και όχι εν μία νυκτί όπως κάποιοι φαντάζονται- στη δημιουργία ενός αξιόπιστου, αποτελεσματικού και σταθερού συστήματος απονομής δικαιοσύνης που θα οδηγήσει με τη σειρά του στη διαμόρφωση ενός ελκυστικού επιχειρηματικού, επενδυτικού και εργασιακού περιβάλλοντος, που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Πρώτο μας μέλημα είναι η διευκόλυνση των πολιτών στις επαφές τους με τον χώρο της Δικαιοσύνης και το χαμηλότερο κόστος που θα επιφέρει η πραγματοποίηση αυτών των έργων. Σχεδιάζουμε και θέτουμε προς υλοποίηση με ταχύτατες διαδικασίες, έργα που πιστεύουμε ακράδαντα, πως θα αλλάξουν το πρόσωπο της Δικαιοσύνης.
Εκμεταλλευόμαστε την ραγδαία βελτίωση της τεχνολογίας για να απλοποιήσουμε χρονοβόρες διαδικασίες, αλλά και να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό μας ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί με επιτυχία στις νέες συνθήκες που θα δημιουργηθούν.
Πιο συγκεκριμένα, θα ήθελα να αναφερθώ τόσο στην επιτάχυνση των διαδικασιών των ήδη δρομολογημένων έργων, τόσο της Διοικητικής Μεταρρύθμισης, για την αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητας των Δικαστηρίων, όσο και της Ψηφιακής Σύγκλισης, όπως είναι η on-line κατάθεση δικογράφων, προς το παρόν στο Πρωτοδικείο της Αθήνας. Αυτά τα δύο έργα υλοποιήθηκαν αρκετούς μήνες πριν τις προκαθορισμένες ημερομηνίες ενώ έργα όπως το Εθνικό Ποινικό Μητρώο και οι ηλεκτρονικές ευκολίες για κρατούμενους και αποφυλακιζόμενους, βρίσκονται ήδη στο τελικό στάδιο υλοποίησης.
Το ΕΣΠΑ είναι ένα άκρως σημαντικό εργαλείο που προσφέρει την ευκαιρία και τα απαραίτητα χρήματα για να αλλάξουν πολλές διαδικασίες που προκαλούν καθυστερήσεις και προβλήματα στο χώρο της Δικαιοσύνης. Προσπαθούμε να καλύψουμε τον χαμένο χρόνο για το ΕΣΠΑ, που αν και ξεκίνησε το 2007, μόλις το 2010 εντάχθηκε το πρώτο έργο στον τομέα της Δικαιοσύνης. Θα είμαστε ικανοποιημένοι, μόνο αν καταφέρουμε να απορροφήσουμε το σύνολο αυτών των χρημάτων, αυτ
Ακόμη και το Σωφρονιστικό Σύστημα έχει σχέση με την οικονομία. Αρκεί να σας πω ότι μέχρι το 2009 απαγορευόταν ακόμη και η επίσκεψη του Συνηγόρου του Πολίτη στις φυλακές, γεγονός που είναι αδιανόητο, ακριβώς για να μην βγαίνουν τα προβλήματα στην επιφάνεια. Εμείς, όχι μόνο επιτρέψαμε αυτές τις επισκέψεις, καθώς και επισκέψεις άλλων φορέων αρμόδιων για τις φυλακές, αλλά αντίθετα, τα δημοσιοποιούμε όλα αυτά και είμαστε ανοιχτοί σε εκθέσεις διεθνών παρατηρητών, έχοντας την πεποίθηση ότι δεν πρέπει να κρύβουμε την πραγματικότητα.
ός είναι ο στόχος μας, γι’ αυτό εργαζόμαστε και θα τα καταφέρουμε.
Δεν θέλω να κουράσω άλλο, θα σας πω μόνο ότι πολλές φορές έχουμε δυνατότητες τις οποίες δεν βλέπουμε. Για παράδειγμα, από τις πρώτες επισκέψεις που έκανα σε Σωφρονιστικά Καταστήματα διαπίστωσα ότι δεν επωφελούμαστε παραγωγικά από τους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί. Έχουμε κρατούμενους οι οποίοι δεν κάνουν τίποτα όλη μέρα. Αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει και για τους ιδίους αυτό και κατά πόσο το Σωφρονιστικό Σύστημα επιτελεί το έργο του. Από τις πρώτες επισκέψεις που έκανα, ήταν στις Αγροτικές Φυλακές της Τίρυνθας, όπου είδα εξαιρετικές εγκαταστάσεις στις οποίες όμως δεν υπήρχε σχεδόν καμία παραγωγική διαδικασία ενώ θα μπορούσε να υπάρχει οργασμός αγροτικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων. Δεν δόθηκε βαρύτητα στο ότι μπορούν να υπάρχουν θεσμοί που και να σωφρονίζουν αλλά και να παράγουν έργο για τους υπόλοιπους πολίτες.
Πρόσφατα επισκέφτηκα την βιομηχανία «ΚΟΡΡΕΣ» και συζήτησα το θέμα της διερεύνησης της συνεργασίας με το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Πιστεύω πως με τέτοιες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα μπορούμε να αναβαθμίσουμε κυρίως τις αγροτικές φυλακές αλλά και άλλα καταστήματα κράτησης της χώρας, αλλά και να προσφέρουμε επιπλέον ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης στους κρατούμενους, με τη βοήθεια επιχειρήσεων που έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν την σχετική τεχνογνωσία, αλλά κυρίως την απαραίτητη κοινωνική ευαισθησία. Επιδιώκουμε να ανοίξει η συμμετοχή των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας και της κοινωνίας στο σωφρονιστικό σύστημα. Η πρόσκληση είναι ανοιχτή, με κριτήριο πάντα το συμφέρον του σωφρονιστικού συστήματος, δηλαδή του δημοσίου συμφέροντος. Αν δεν βγούμε από αγκυλώσεις και κλισέ που κρατούσαν το σωφρονιστικό σύστημα, γραφειοκρατικά, ως υπόθεση λίγων κρατικών φορέων, τότε δεν θα μπορούμε να δημιουργήσουμε προοπτικές βελτίωσής του.
Πολλά ζητήματα που έχουν να κάνουν και με τη Δικαιοσύνη και με την παραγωγή είναι δίπλα μας, αρκεί να κάνουμε ένα βήμα για να τα βρούμε.
Φίλοι και φίλες,
Η βελτίωση του παραγόμενου έργου στο χώρο της Δικαιοσύνης σε όρους συνολικής ποιότητας απονομής της αφορά και τη Ροδόπη ίσως αμεσότερα από την υπόλοιπη Ελλάδα για δύο κυρίως λόγους:
Ο πρώτος είναι το παραδοσιακό έλλειμμα υποδομών του Νομού Ροδόπης που για το πολιτικό προσωπικό του τόπου αποτελεί μόνιμο διεκδικητικό στόχο προς αποκατάσταση – αυτονόητα λοιπόν κάθε περιττή καθυστέρηση να ενισχυθούν οι υποδομές λόγω αδυναμίας της δικαιοσύνης να ξεκαθαρίσει εκκρεμή δικαστικά θέματα που σχετίζονται π.χ. με την απρόσκοπτη επιλογή αναδόχου στην αλυσίδα των έργων, στερεί από τον Νομό την προωθητική δυναμική του εργαλείου αυτού, των δημόσιων επενδύσεων δηλαδή. Σε ακραίες περιπτώσεις ειδικά σε εποχές οικονομικής στενότητας, η όποια καθυστέρηση θα μπορούσε ακόμα και να ματαιώσει το έργο εκτός του να μειώσει το προσδοκώμενο όφελος.
Ο δεύτερος είναι λόγος είναι ότι η περιοχή μας είναι παραδοσιακός προορισμός επενδυτικών ροών στον ιδιωτικό τομέα κυρίως μέσω της ξεχωριστής αντιμετώπισης από τους αναπτυξιακούς νόμους. Η στόχευση προσέλκυσης επενδύσεων στη Θράκη μάλιστα είναι και διεθνής εκτός από εθνική. Όταν λείπει το στοιχείο της εμπιστοσύνης για την ποιοτική απονομή δικαιοσύνης σε θέματα που σχετίζονται με την ομαλή ανάπτυξη επενδυτικών σχεδίων ή με την καλή χρήση της δημόσιας χρηματοδοτικής βοήθειας, τότε σαφώς και δημιουργείται κλίμα αποθάρρυνσης επενδύσεων, είτε λόγω δυσφήμησης της ευκαιρίας που συνιστά η Θράκη εάν εμφανισθούν φαινόμενα αστήρικτου, υπερβάλλοντος, ζήλου καταδίωξης, είτε λόγω παράλογων παρατάσεων των όποιων εκκρεμοτήτων εμφανισθούν, σε βαθμό που να παραλύουν την επιχειρηματικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, αφού ομόφωνος στρατηγικός στόχος της περιοχής είναι να αποτελεί τόπο υποδοχής επενδύσεων (άμεσων ξένων ή του ντόπιου κεφαλαίου), είναι φανερό ότι πλήττεται δυσανάλογα από την κακή λειτουργία ενός καθόλου δευτερεύοντος κριτηρίου επενδυτικών αποφάσεων και επιλογών, δηλαδή εκείνου της επαρκώς γρήγορης και δίκαιης επίλυσης των δικαστικών διαφορών, ιδιαίτερα όταν είναι δεδομένος ο χαρακτηρισμός του θεσμικού μας συστήματος ως πολυδαίδαλου.
Σας ευχαριστώ πολύ που μου δώσατε την ευκαιρία να εκφράσω μερικές σκέψεις.
που διοργάνωσε η Περιφέρεια ΑΜ-Θ και το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Europe Direct Κομοτηνής σε συνεργασία με τους Νέους Ευρωπαίους Φεντεραλιστές Κομοτηνής με θέμα: Η ταχεία απονομή δικαιοσύνης, ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης: Η Ευρωπαϊκή επιταγή, αναγκαιότητα για την Ελλάδα, την Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2012, στην Κομοτηνή.
Η Δικαιοσύνη και η Οικονομική της διάσταση
Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση, το Europe Direct και την υπεύθυνη Λουΐζα Σαλτσίδου καθώς και την Περιφέρεια ΑΜ-Θ για την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσω για ένα τόσο ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα.
Νέοι άνθρωποι, φοιτητές του Τμήματος Νομικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, άνθρωποι που υπηρετούν την τοπική αυτοδιοίκηση, συμπολίτες, φίλοι οι οποίοι έχουν άμεση σχέση με αυτό που συζητάμε, όλοι έχουμε να πούμε κάποια ιστορία από την Ελληνική Δικαιοσύνη.
Όταν ανέλαβα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης μαζί με τον Μ. Παπαϊωάννου, γνωρίζαμε ότι με όποια νομοθετική ρύθμιση κάναμε θα έπρεπε να μην φέρουμε ακόμη έναν νόμο που ονομάζεται “επιτάχυνση της πολιτικής, ποινικής και διοικητικής Δικαιοσύνης” και αυτό γιατί ο εκάστοτε υπουργός έφτιαχνε ένα νόμο με αυτόν τον μεγαλεπήβολο τίτλο, ο οποίος τις περισσότερες φορές με διατάξεις, μη κωδικοποιημένες, σκόπευε στην επιτάχυνση της. Με το πολυνομοσχέδιο που φέρνουμε εμείς, στα πολυτάραχα νερά της Ελληνικής Πολιτείας, προσπαθούμε να βάλουμε καλύτερες βάσεις σε Δικαιοπολιτικούς θεσμούς που έχουν άμεση σχέση με τη ζωή μας.
Φέραμε μία σειρά από Νομοθετικές πρωτοβουλίες με αποκορύφωμα μια νομοθετική πρωτοβουλία, το πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Δικαιοσύνης, που αναφέρεται την παύση της αρνησιδικίας. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα τόσο στη δομή του δικαιϊκού συστήματος, όσο και στο χρόνο απονομής της δικαιοσύνης. Έχουμε ρεκόρ ευρώκαταδικών και είμαστε η 4η χώρα, από το τέλος, ανάμεσα στις 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης στην ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης. Ενδεικτικά αναφέρω, ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, έχουμε πληρώσει από το 1997 ως σήμερα 8.420.822 ευρώ σε χρηματικές αποζημιώσεις και ηθική ικανοποίηση με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, για παραβιάσεις του εύλογου χρόνου της δίκης. Υπάρχει υπόθεση για την οποία καταδικάστηκε η χώρα μας γιατί καθυστέρησε η έκδοση απόφασης 27 ολόκληρα χρόνια. Όλα αυτά τα στοιχεία μας κάνουν να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα.
Να σας πω μόνο ότι, όταν ζητήσαμε στοιχεία, τον Ιούλιο του 2011, από τα Διοικητικά Πρωτοδικεία και Εφετεία μας ενημέρωσαν ότι εκκρεμούν 165.452 υποθέσεις στα Διοικητικά Δικαστήρια της χώρας εκ των οποίων 138.720 υποθέσεις, δεν είχαν ακόμη προσδιοριστεί.
Αντιλαμβανόμαστε τι σημάνει αυτό όταν μέσα σε αυτές, είναι υποθέσεις που έχουν να κάνουν με επενδύσεις, αντιδικίες πολιτών με το Δημόσιο, απονομές των συντάξεων. Επομένως το να μιλά κανείς για αρνησιδικία πλέον είναι και δικαιολογημένο.
Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις βιώνουμε φαινόμενα αρνησιδικίας, με υποθέσεις που κυριολεκτικά χάνονται μέσα σε υπέρμετρα χρονοβόρες διαδικασίες. Αυτή οδηγεί στην ανομία και συμβάλλει στην αστάθεια σε όλους τους τομείς της δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών, διατάραξη της κοινωνικής συνοχής και εν τέλει ισοπέδωση της οικονομικής ζωής και της ανάπτυξης.
Δυστυχώς, στην ελληνική Δικαιοσύνη ισχύει ό,τι και στο ελληνικό Δημόσιο με όλες τις παθογένειες, τις στρεβλώσεις και τις αγκυλώσεις.
Βλέπουμε ,ακόμη, και τον θεσμό της Σχολής Δικαστών, ένα θεσμός ο οποίος δημιουργεί αισιοδοξία για την έλευση νέων και πιο μορφωμένων ανθρώπων. Ωστόσο και εκεί υπάρχουν ζητήματα. Δεν λειτουργούν οι επιμορφώσεις των Δικαστών όπως θα έπρεπε, αν και σε συνεργασία με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο ο θεσμός αυτός λειτουργεί, χρειάζεται όμως βελτίωση για να αποδώσει όπως πρέπει.
Πολλοί ίσως απορούν πώς συνδέεται η απονομή δικαιοσύνης με την οικονομία και εν τέλει την ανάπτυξη. Συνδέεται και μάλιστα άμεσα, με τρόπο άμεσο, βραχυπρόθεσμο αλλά και μακροπρόθεσμο. Η Οικονομία και η ανάπτυξη είναι παντού. Ένα αποτελεσματικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης εξασφαλίζει, έσοδα για το κράτος, ένα ασφαλές, απλό και ξεκάθαρο – φορολογικό, χρηματοπιστωτικό- περιβάλλον για τους επενδυτές και ειδικά για τις ξένες επενδύσεις, ευνοεί τις εξαγωγές, αυξάνει τη ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος, αυξάνει την παραγωγικότητα και ενισχύει την έρευνα και την καινοτομία.
Αντίθετα, ένα αναποτελεσματικό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, με μεγάλες καθυστερήσεις και αστοχίες, αφενός υποθάλπει την ανομία και τη διαφθορά, αφετέρου δημιουργεί ένα μετέωρο και ασταθές περιβάλλον αβεβαιότητας για όποιον επιθυμεί να αναπτύξει οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα.
Από τη μικρή εταιρεία που θα πρέπει να λειτουργεί κάτω από ένα φορολογικό καθεστώς που αλλάζει συνέχεια, και αντιμετωπίζει τεράστια γραφειοκρατικά προβλήματα, μέχρι τις μεγάλες εταιρίες που μπορεί να έρχονται αντιμέτωπες με θέματα εργατικού, εταιρικού, πτωχευτικού, χρηματιστηριακού δικαίου και δικαίου κεφαλαιαγοράς. Αν η απονομή δικαιοσύνης είναι αργή και εν τέλει μη αποτελεσματική, τότε προστίθενται επιπλέον εμπόδια στην επίλυση των όποιων διαφορών, τα οποία αποτελούν τροχοπέδη για περαιτέρω ανάπτυξη.
Το αποτέλεσμα είναι ότι υπ’ αυτές τις συνθήκες πολλές, κατά τα άλλα, οικονομικά υγιείς επιχειρήσεις περιορίζουν τις δραστηριότητές τους, απολύουν εκατοντάδες εργαζομένους και κάνουν περικοπές στις επενδύσεις, προχωρούν ακόμα και σε στάση πληρωμών. Το κόστος για την ελληνική οικονομία είναι τεράστιο. Η μείωση της ρευστότητας προκαλεί πρόσθετο αρνητικό αντίκτυπο, καθώς οι εταιρίες δεν μπορούν να επενδύσουν σε νέα προγράμματα, οι τράπεζες που χρηματοδοτούν τα κεφάλαια κίνησης επιβαρύνονται με καθυστερούμενα δάνεια, η αγορά εργασίας παραπαίει και η οικονομία εισέρχεται σε φαύλο κύκλο.
Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η χώρα μας εφαρμόζει ένα σκληρό πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής, που περιλαμβάνει συγχρόνως ριζικές αλλαγές σε όλους τους παραγωγικούς τομείς. Από το άνοιγμα των επαγγελμάτων με την ελεύθερη πρόσβαση όλων των πολιτών μέχρι το νέο καθεστώς για την ίδρυση επιχειρήσεων σε ένα βήμα (one stop shop), προχωράμε σε βήματα που θα δώσουν και μια αναπτυξιακή διάσταση.
Τίποτα όμως, από τα παραπάνω δεν μπορεί να δώσει μια οριστική λύση, αν πρώτα δεν επιλυθούν τα σοβαρά προβλήματα που πλήττουν τη δικαιοσύνη. Η επιτάχυνση των δικαστικών διαδικασιών είναι απαραίτητος όρος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την αναθέρμανση της οικονομικής δραστηριότητας και την ανάπτυξη.
Το ζητούμενο τελικά είναι η αποκατάσταση του αισθήματος της σταθερότητας και της δικαιοσύνης, ως αντίβαρα στην αστάθεια, την ανομία και τη διαφθορά. Μόνο έτσι δημιουργείται ένα υγιές περιβάλλον που προσελκύει επενδύσεις και δίνει ευκαιρίες για ανάπτυξη και εργασία.
Στο Υπουργείο Δικαιοσύνης τα γνωρίζουμε πολύ καλά όλα αυτά, γι’ αυτό και έχουμε επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για τη τροποποίηση όλων αυτών των διατάξεων που οδήγησαν την κατάσταση εδώ.
Σε αυτό το σημείο, θέλω να επανέλθω σε αυτό που είπα προηγουμένως για τους νόμους επιτάχυνσης της δίκης, τονίζοντας ότι τόσο με τους νόμους 3900/2010 και 3904/2010 για την επιτάχυνση της διοικητικής και ποινικής δίκης αντίστοιχα, επί υπουργίας Καστανίδη, όσο και με το νόμο 3994/2011 για τη βελτίωση στην απονομή της πολιτικής δικαιοσύνης, διορθώθηκαν αρκετές αστοχίες του συστήματος απονομής δικαιοσύνης γενικότερα.
Σήμερα, ερχόμαστε με ένα νέο νομοσχέδιο, που έχει περάσει από το στάδιο της διαβούλευσης και σύντομα θα κατατεθεί στη Βουλή, με το οποίο φιλοδοξούμε ότι θα επιτύχουμε ένα ισχυρό πλήγμα στην αρνησιδικία. Κι αυτό γιατί το νομοσχέδιο αυτό ήταν αποτέλεσμα ουσιαστικού διαλόγου και συνεργασίας της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης με τις Ενώσεις Δικαστών, τους Δικηγορικούς Συλλόγους της χώρας, της Ομοσπονδίας Δικαστικών Υπαλλήλων. Πρώτη φορά έγιναν τόσες πολλές συναντήσεις και συζητήσεις με ενδιαφερόμενους φορείς.
Με παρεμβάσεις όπως η παράταση του ωραρίου λειτουργίας των δικαστηρίων, η ηλεκτρονική υποβολή δικογράφου, η συναινετική λύση του γάμου και με ιδιωτικό συμφωνητικό, η δημοσίευση καταστατικού σωματείου με απλή Διάταξη πρωτοδίκη, η θέσπιση Μονομελούς Εφετείου Κακουργημάτων, η ειδική πρόβλεψη για τις στρατηγικές επενδύσεις, η ενθάρρυνση του θεσμού της δικαστικής διαμεσολάβησης, ο περιορισμός των λόγων αναβολής, η απλοποίηση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, η πρόβλεψη για σύντομο προσδιορισμό τόσο των ασφαλιστικών μέτρων όσο και των εργατικών διαφορών, η ενίσχυση του θεσμού της πιλοτικής δίκης στο ΣΤΕ και εισαγωγή της πιλοτικής δίκης και στο Ελεγκτικό Συνέδριο κατά τα πρότυπα του ΣτΕ με τη δυνατότητα του Γενικού Επιτρόπου Επικρατείας να εισάγει στο Ελεγκτικό Συνέδριο οποιοδήποτε βοήθημα ή μέσο με τις διαδικασίες της πιλοτικής δίκης, και πλήθος άλλων ρυθμίσεων.
Με αυτές τις απλές παρεμβάσεις, οι οποίες είναι πάνω από εκατό, πιστεύουμε ότι θα ανακουφίσουμε τα δικαστήρια από πλήθος υποθέσεων, θα βοηθήσουμε τους δικαστές, τους δικηγόρους αλλά και τους δικαστικούς υπαλλήλους στο έργο τους, θα μειώσουμε το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών και τελικά θα έχουμε παροχή δικαστικής προστασίας υψηλού επιπέδου σε συντομότερο χρονικό διάστημα, που είναι και το ζητούμενο.
Φυσικά το έργο και η προσπάθεια δεν τελειώνει σε αυτό το νομοσχέδιο. Υπάρχει περαιτέρω προγραμματισμός για τροποποιήσεις στο εμπορικό και πτωχευτικό δίκαιο αλλά και για ένα τιτάνιο έργο, που περιλαμβάνει την κωδικοποίηση μεγάλου μέρους της ελληνικής νομοθεσίας, που σήμερα είναι χαοτική.
Αυτή η υψηλού επιπέδου δικαστική προστασία, στην οποία στοχεύουμε, θα οδηγήσει σταδιακά –και όχι εν μία νυκτί όπως κάποιοι φαντάζονται- στη δημιουργία ενός αξιόπιστου, αποτελεσματικού και σταθερού συστήματος απονομής δικαιοσύνης που θα οδηγήσει με τη σειρά του στη διαμόρφωση ενός ελκυστικού επιχειρηματικού, επενδυτικού και εργασιακού περιβάλλοντος, που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας.
Πρώτο μας μέλημα είναι η διευκόλυνση των πολιτών στις επαφές τους με τον χώρο της Δικαιοσύνης και το χαμηλότερο κόστος που θα επιφέρει η πραγματοποίηση αυτών των έργων. Σχεδιάζουμε και θέτουμε προς υλοποίηση με ταχύτατες διαδικασίες, έργα που πιστεύουμε ακράδαντα, πως θα αλλάξουν το πρόσωπο της Δικαιοσύνης.
Εκμεταλλευόμαστε την ραγδαία βελτίωση της τεχνολογίας για να απλοποιήσουμε χρονοβόρες διαδικασίες, αλλά και να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό μας ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί με επιτυχία στις νέες συνθήκες που θα δημιουργηθούν.
Πιο συγκεκριμένα, θα ήθελα να αναφερθώ τόσο στην επιτάχυνση των διαδικασιών των ήδη δρομολογημένων έργων, τόσο της Διοικητικής Μεταρρύθμισης, για την αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητας των Δικαστηρίων, όσο και της Ψηφιακής Σύγκλισης, όπως είναι η on-line κατάθεση δικογράφων, προς το παρόν στο Πρωτοδικείο της Αθήνας. Αυτά τα δύο έργα υλοποιήθηκαν αρκετούς μήνες πριν τις προκαθορισμένες ημερομηνίες ενώ έργα όπως το Εθνικό Ποινικό Μητρώο και οι ηλεκτρονικές ευκολίες για κρατούμενους και αποφυλακιζόμενους, βρίσκονται ήδη στο τελικό στάδιο υλοποίησης.
Το ΕΣΠΑ είναι ένα άκρως σημαντικό εργαλείο που προσφέρει την ευκαιρία και τα απαραίτητα χρήματα για να αλλάξουν πολλές διαδικασίες που προκαλούν καθυστερήσεις και προβλήματα στο χώρο της Δικαιοσύνης. Προσπαθούμε να καλύψουμε τον χαμένο χρόνο για το ΕΣΠΑ, που αν και ξεκίνησε το 2007, μόλις το 2010 εντάχθηκε το πρώτο έργο στον τομέα της Δικαιοσύνης. Θα είμαστε ικανοποιημένοι, μόνο αν καταφέρουμε να απορροφήσουμε το σύνολο αυτών των χρημάτων, αυτ
Ακόμη και το Σωφρονιστικό Σύστημα έχει σχέση με την οικονομία. Αρκεί να σας πω ότι μέχρι το 2009 απαγορευόταν ακόμη και η επίσκεψη του Συνηγόρου του Πολίτη στις φυλακές, γεγονός που είναι αδιανόητο, ακριβώς για να μην βγαίνουν τα προβλήματα στην επιφάνεια. Εμείς, όχι μόνο επιτρέψαμε αυτές τις επισκέψεις, καθώς και επισκέψεις άλλων φορέων αρμόδιων για τις φυλακές, αλλά αντίθετα, τα δημοσιοποιούμε όλα αυτά και είμαστε ανοιχτοί σε εκθέσεις διεθνών παρατηρητών, έχοντας την πεποίθηση ότι δεν πρέπει να κρύβουμε την πραγματικότητα.
ός είναι ο στόχος μας, γι’ αυτό εργαζόμαστε και θα τα καταφέρουμε.
Δεν θέλω να κουράσω άλλο, θα σας πω μόνο ότι πολλές φορές έχουμε δυνατότητες τις οποίες δεν βλέπουμε. Για παράδειγμα, από τις πρώτες επισκέψεις που έκανα σε Σωφρονιστικά Καταστήματα διαπίστωσα ότι δεν επωφελούμαστε παραγωγικά από τους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί. Έχουμε κρατούμενους οι οποίοι δεν κάνουν τίποτα όλη μέρα. Αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει και για τους ιδίους αυτό και κατά πόσο το Σωφρονιστικό Σύστημα επιτελεί το έργο του. Από τις πρώτες επισκέψεις που έκανα, ήταν στις Αγροτικές Φυλακές της Τίρυνθας, όπου είδα εξαιρετικές εγκαταστάσεις στις οποίες όμως δεν υπήρχε σχεδόν καμία παραγωγική διαδικασία ενώ θα μπορούσε να υπάρχει οργασμός αγροτικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων. Δεν δόθηκε βαρύτητα στο ότι μπορούν να υπάρχουν θεσμοί που και να σωφρονίζουν αλλά και να παράγουν έργο για τους υπόλοιπους πολίτες.
Πρόσφατα επισκέφτηκα την βιομηχανία «ΚΟΡΡΕΣ» και συζήτησα το θέμα της διερεύνησης της συνεργασίας με το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Πιστεύω πως με τέτοιες συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα μπορούμε να αναβαθμίσουμε κυρίως τις αγροτικές φυλακές αλλά και άλλα καταστήματα κράτησης της χώρας, αλλά και να προσφέρουμε επιπλέον ευκαιρίες επαγγελματικής κατάρτισης στους κρατούμενους, με τη βοήθεια επιχειρήσεων που έχουν αποδείξει ότι διαθέτουν την σχετική τεχνογνωσία, αλλά κυρίως την απαραίτητη κοινωνική ευαισθησία. Επιδιώκουμε να ανοίξει η συμμετοχή των παραγωγικών δυνάμεων της χώρας και της κοινωνίας στο σωφρονιστικό σύστημα. Η πρόσκληση είναι ανοιχτή, με κριτήριο πάντα το συμφέρον του σωφρονιστικού συστήματος, δηλαδή του δημοσίου συμφέροντος. Αν δεν βγούμε από αγκυλώσεις και κλισέ που κρατούσαν το σωφρονιστικό σύστημα, γραφειοκρατικά, ως υπόθεση λίγων κρατικών φορέων, τότε δεν θα μπορούμε να δημιουργήσουμε προοπτικές βελτίωσής του.
Πολλά ζητήματα που έχουν να κάνουν και με τη Δικαιοσύνη και με την παραγωγή είναι δίπλα μας, αρκεί να κάνουμε ένα βήμα για να τα βρούμε.
Φίλοι και φίλες,
Η βελτίωση του παραγόμενου έργου στο χώρο της Δικαιοσύνης σε όρους συνολικής ποιότητας απονομής της αφορά και τη Ροδόπη ίσως αμεσότερα από την υπόλοιπη Ελλάδα για δύο κυρίως λόγους:
Ο πρώτος είναι το παραδοσιακό έλλειμμα υποδομών του Νομού Ροδόπης που για το πολιτικό προσωπικό του τόπου αποτελεί μόνιμο διεκδικητικό στόχο προς αποκατάσταση – αυτονόητα λοιπόν κάθε περιττή καθυστέρηση να ενισχυθούν οι υποδομές λόγω αδυναμίας της δικαιοσύνης να ξεκαθαρίσει εκκρεμή δικαστικά θέματα που σχετίζονται π.χ. με την απρόσκοπτη επιλογή αναδόχου στην αλυσίδα των έργων, στερεί από τον Νομό την προωθητική δυναμική του εργαλείου αυτού, των δημόσιων επενδύσεων δηλαδή. Σε ακραίες περιπτώσεις ειδικά σε εποχές οικονομικής στενότητας, η όποια καθυστέρηση θα μπορούσε ακόμα και να ματαιώσει το έργο εκτός του να μειώσει το προσδοκώμενο όφελος.
Ο δεύτερος είναι λόγος είναι ότι η περιοχή μας είναι παραδοσιακός προορισμός επενδυτικών ροών στον ιδιωτικό τομέα κυρίως μέσω της ξεχωριστής αντιμετώπισης από τους αναπτυξιακούς νόμους. Η στόχευση προσέλκυσης επενδύσεων στη Θράκη μάλιστα είναι και διεθνής εκτός από εθνική. Όταν λείπει το στοιχείο της εμπιστοσύνης για την ποιοτική απονομή δικαιοσύνης σε θέματα που σχετίζονται με την ομαλή ανάπτυξη επενδυτικών σχεδίων ή με την καλή χρήση της δημόσιας χρηματοδοτικής βοήθειας, τότε σαφώς και δημιουργείται κλίμα αποθάρρυνσης επενδύσεων, είτε λόγω δυσφήμησης της ευκαιρίας που συνιστά η Θράκη εάν εμφανισθούν φαινόμενα αστήρικτου, υπερβάλλοντος, ζήλου καταδίωξης, είτε λόγω παράλογων παρατάσεων των όποιων εκκρεμοτήτων εμφανισθούν, σε βαθμό που να παραλύουν την επιχειρηματικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, αφού ομόφωνος στρατηγικός στόχος της περιοχής είναι να αποτελεί τόπο υποδοχής επενδύσεων (άμεσων ξένων ή του ντόπιου κεφαλαίου), είναι φανερό ότι πλήττεται δυσανάλογα από την κακή λειτουργία ενός καθόλου δευτερεύοντος κριτηρίου επενδυτικών αποφάσεων και επιλογών, δηλαδή εκείνου της επαρκώς γρήγορης και δίκαιης επίλυσης των δικαστικών διαφορών, ιδιαίτερα όταν είναι δεδομένος ο χαρακτηρισμός του θεσμικού μας συστήματος ως πολυδαίδαλου.
Σας ευχαριστώ πολύ που μου δώσατε την ευκαιρία να εκφράσω μερικές σκέψεις.
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου