Τα καταπληκτικά κτήρια του Vitaliano Poselli στη Θεσσαλονίκη

Ακολουθούμε τα βήματα του Βιταλιάνο Ποζέλι σε μια Θεσσαλονίκη κοσμοπολίτισσα!
Ένα εξαιρετικό ομαδικό άλμπουμ.

Ο Vitaliano Poselli γεννήθηκε στις 7 Ιουνίου, 1838 στο Καστιλιόνε (Castiglione) της Σικελίας.
Ήταν ένας από τους πιο ταλαντούχους αρχιτέκτονες – μηχανικούς της εποχής του. Είχε τόσο ταλέντο, που όταν ζήτησε δουλειά από τον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη (1870), ο Σουλτάνος τον προσέλαβε αμέσως και τον έστειλε να κτίζει στρατώνες και γέφυρες στην περιοχή.

Ο Σουλτάνος είδε το έργο του και τον έστειλε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη, για να κτίσει όλες τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις που χρειαζόταν. Ενδιάμεσα, έβρισκε ευκαιρία να κτίζει και ιδιωτικά αρχοντικά και βίλες, όπως η Βίλα Ίντα που δυστυχώς δεν υπάρχει πια.

Ξαναεπιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη και συνεχίζει να κτίζει συγκροτήματα για τον στρατό.
Ωστόσο, με αιτία μια μικρή (ερωτική) συγκυρία, έπρεπε να φύγει από την Πόλη και έτσι βρέθηκε και πάλι στη Θεσσαλονίκη, ως επίσημος Αρχιτέκτονας του Σουλτάνου.

Ξεκίνησε το έργο του με το στρατιωτικό διοικητήριο Θεσσαλονίκης (σημερινό Γ’ Σώμα Στρατού), το οποίο εντυπωσίασε τους Τούρκους και του έδωσαν το μεγάλο παράσημο του Σουλτάνου.

Στη συνέχεια ανέλαβε το Κονάκι, σημερινό Διοικητήριο, το οποίο εντυπωσίασε, καθώς στα θεμέλιά του έριξε χιλιάδες αυγά (διαβάστε εδώ την ιστορία) για να γίνει γερό, όπως και έγινε.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι με τόσους μεγάλους σεισμούς που κτύπησαν τη Θεσσαλονίκη (1902, 1932, 1978), κανένα κτήριο του Poselli δεν έπαθε την παραμικρή ρωγμή.

Υπάρχουν πολλές ιστορίες για τον Ποζέλι. Μία από αυτές αφορά και τον σκελετό που βρέθηκε στα θεμέλια της Βίλας Αλατίνι (διαβάστε εδώ την ιστορία).

Ο Βιταλιάνο Ποζέλι μάς άφησε αριστουργήματα τα οποία θα θαυμάσουμε στη συνέχεια. Ωστόσο κάποια σπουδαία έργα του δεν υπάρχουν σήμερα, όπως η Στοά Λομπάρντο, η Συναγωγή Μπετ Σαούλ (ανατινάχτηκε από τους Γερμανούς το 1943), η Βίλα Μπαρτζανκιάν, η Βίλα Ίντα.

Οι φωτογραφίες είναι επιλεγμένες από τους φωτογράφους της ομάδας Thessaloniki Arts and Culture Photos.
©Οι φωτογραφίες είναι πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών. Για οποιαδήποτε χρήση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους. Το όνομα του κάθε δημιουργού αναγράφεται κάτω από την αντίστοιχη φωτογραφία του, ακριβώς όπως αναγράφει το προφίλ του στο Facebook.

Ο τάφος του Ποζέλι στη Θεσσαλονίκη

Να μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο τάφος του Vitaliano Poselli βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα στο Κοιμητήριο των Καθολικών, εκεί όπου είναι θαμμένα και μέλη της οικογένειάς του, παρέα με ακόμα έναν πολύ σημαντικό Αρχιτέκτονα της Θεσσαλονίκης, τον Πιέτρο Αρριγκόνι (Pietro Arrigoni).

Τα καταπληκτικά κτήρια του Vitaliano Poselli στη Θεσσαλονίκη — ©Στέφανος Πασβάντης

Οι φωτογραφίες είναι επιλεγμένες από τους φωτογράφους της ομάδας Thessaloniki Arts and Culture Photos και έχουν αναρτηθεί με αλφαβητική σειρά των δημιουργών.
©Οι φωτογραφίες είναι πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών. Για οποιαδήποτε χρήση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους. Το όνομα του κάθε δημιουργού αναγράφεται κάτω από την αντίστοιχη φωτογραφία του, ακριβώς όπως αναγράφει το προφίλ του στο Facebook.

1. Γ’ Σώμα Στρατού, Λεωφόρος Στρατού, Θεσσαλονίκη

Γνωστό σαν “Στρατηγείο”, σχεδιάστηκε το 1890 και κτίστηκε από τον Βιταλιάνο Ποζέλι, για τις ανάγκες του Τουρκικού στρατεύματος.
Αρχικά στέγαζε τους κοιτώνες των Τούρκων στρατιωτών και στη συνέχεια, το 1912 με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, δόθηκε στον Ελληνικό Στρατό.

2. Διοικητήριο, Αγίου Δημητρίου, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκε το 1891, σε εκλεκτικιστικό ρυθμό, δίπλα από το σημείο που υπήρχε το παλιό Κονάκι, το οποίο είχε κτιστεί πάνω στα ερείπια Βυζαντινού Παλατιού.
Δίπλα του υπήρχε ένα τζαμί, το Σαατλί Τζαμί, όπου είχε συμβεί η Σφαγή των Προξένων της Γερμανίας και Γαλλίας (1876) (δείτε εδώ την ιστορία: Μέρος Α’ – Μέρος Β’)

Ήταν το Διοικητικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, ωστόσο, μέσα περιελάμβανε τις Αστυνομικές Αρχές και Δημόσιες Υπηρεσίες, ένα Λουτρό, τα διαμερίσματα από το Χαρέμι, το Τηλεγραφείο, Φυλακές και Στάβλους.
Το κτήριο αποκαταστάθηκε το 1954 και το 1955 προστέθηκε ακόμα ένας όροφος, με το χαρακτηριστικό αέτωμα.

3. Στοά Μαλακοπή (Τράπεζα Θεσσαλονίκης), Συγγρού 7, Θεσσαλονίκη

Η Στοά Μαλακοπή (Τράπεζα Θεσσαλονίκης), χτίστηκε το 1907.
Στέγασε την Τράπεζα Θεσσαλονίκης η οποία ιδρύθηκε το 1888 από την οικογένεια Αλλατίνι.
Χτίστηκε στον Κήπο του Αρχοντικού των Αλλατίνι, με εντολή του Edmond Allatini και πουλήθηκε στον Alfredo Allatini μόλις ολοκληρώθηκε.
Ο λόγος που κτίστηκε ήταν για να στεγάσει την πρώτη Τράπεζα της Θεσσαλονίκης, η οποία ιδρύθηκε το 1988 και λειτούργησε μέχρι το 1940 (κατόπιν η Τράπεζα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη).

Στην περιοχή αναπτύχθηκε όλο το χρηματοοικονομικό σύστημα της εποχής.

Το 1978, στον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης, το ρολόι σταμάτησε στις 11.05′, στην ώρα ακριβώς του μεγάλου σεισμού.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ

4. Γενί Τζαμί, Αρχαιολογικού Μουσείου 30, Θεσσαλονίκη

Yeni Cami, ο τελευταίος ισλαμικός, ευκτήριος οίκος της Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε το 1902 στην ευρωπαϊκή συνοικία Hamidiye (Χαμηδιέ), τη συνοικία “των Πύργων”, που βρισκόταν έξω από τα τείχη της πόλης (σημερινή οδό Αρχαιολογικού Μουσείου 30, στο Φάληρο).

Σύμφωνα με ιστορικές πληροφορίες το κτίριο οικοδομήθηκε με προτροπή του στρατάρχη του 3ου σώματος του Αυτοκρατορικού στρατού, Χατζή Μεχμέτ Χαϊρί Πασά, υπό την αιγίδα της Αυτού Μεγαλειότητος, Προστάτη της Χαλιφείας, Αμπντουλχαμίτ Β’. Αναλυτικές πληροφορίες εδώ

5. Φιλοσοφική Σχολή, Εθνικής Αμύνης, Πανεπιστημιούπολη Θεσσαλονίκη

Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κτίσματα της τελευταίας δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα.
Το κτίριο (που αρχικά ονομάστηκε Ιδαδιέ),χτίστηκε στην τουρκοκρατούμενη πόλη το 1888, σε μια προσπάθεια συγκρότησης διοικητικού κέντρου από την πλευρά των Οθωμανών, ως αντιστάθμισμα στη φθίνουσα πορεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Λειτούργησε αρχικά σαν δημόσια προπαρασκευαστική σχολή της Διοίκησης του Οθωμανικού Κράτους.Το 1913 και μετά την παράδοση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, λειτούργησε ως Στρατιωτικό Νοσοκομείο.

Αργότερα, το 1925 αποφασίστηκε με νόμο η ίδρυση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (με πρώτη σχολή,τη Σχολή Φιλολογίας). Αρχικά το πανεπιστήμιο στεγάστηκε στην έπαυλη Αλλατίνι. Ωστόσο το 1927-1928 αποφασίστηκε πως το κτίριο Αλλατίνι δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που έπρεπε. Αντίθετα το επιβλητικό, νεοκλασικό Μέγαρο κοντά στην πλατεία Σιντριβανίου, επί της λεωφόρου Χαμιντιέ (σημερινή οδός Εθνικής Αμύνης), κρίθηκε κατάλληλο για να φιλοξενήσει, στο εξής, το πανεπιστήμιο. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

6. Βίλα Αλλατίνι, Λεωφόρος Βασ. Όλγας & Πλούτωνος, Θεσσαλονίκη

Βίλα Αλλατίνι, ίσως το μεγαλύτερο και το πιο αριστοκρατικό κτίσμα των αρχών του 20ού αιώνα, της Θεσσαλονίκης. Χτίστηκε το 1888, στην περίφημη Συνοικία των “Εξοχών” ή “Πύργων”, στο ανατολικότερο όριο της.
Προοριζόταν να γίνει η θερινή κατοικία της οικογένειας Αλλατίνι (ισπανοεβαϊκής καταγωγής, ονομαστής για τις επιχειρηματικές αλλά και για τις κοινωνικές της δραστηριότητες στη Θεσσαλονίκη εκείνης της εποχής).

Από το 1909 έως το 1912 με την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων και μετά τον εκθρονισμό του, έζησε στο συγκεκριμένο οίκημα, σε κατ’ οίκον εγκλεισμό ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ.
Για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα (το 1926) στη βίλα στεγάστηκε το νεοϊδρυθέν, τότε, Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου πολέμου το κτίριο λειτούργησε ως νοσοκομείο. Από το 1979 μέχρι και σήμερα στεγάζονται εκεί τα γραφεία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ

7. Μύλοι Αλλατίνι, Γεώργιου Παπανδρέου 42, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκαν το 1898 στη θέση του πρώτου αλευρόμυλου που είχε δημιουργηθεί στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος όμως εκείνη τη χρονιά είχε καεί.
Τον νέο αλευρόμυλο σχεδίασε και έκτισε ο Ποζέλι.
Ο νέος αλευρόμυλος ανήκε στην Οικογένεια Αλλατίνι και εκείνη τη στιγμή απασχολούσε 250 άτομα προσωπικό.

Κτήρια με μεγάλη ιστορία και σημασία για τη Θεσσαλονίκη που δυστυχώς σήμερα βρίσκονται σε πλήρη εγκατάλειψη.

Περισσότερες πληροφορίες και ένα εξαιρετικό βίντεο εδώ

8. Αρμένικη Εκκλησία, Διαλέττη 4, Θεσσαλονίκη

Ακόμα ένα εξαιρετικό κτήριο του Vitaliano Poselli.
Κτίστηκε το 1903 και είναι αφιερωμένη στην Παναγία Θεοτόκο (Σουρπ Αστβατζατζίν).

Βρίσκεται κοντά στη ΧΑΝΘ, στο Ιστορικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Δεν είναι εύκολο να τη διακρίνει κανείς καθώς είναι, θα λέγαμε, στριμωγμένη σε μεγάλα κτήρια. Ωστόσο, μπορούμε να φανταστούμε πως κάποτε δέσποζε στην περιοχή με το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό σχήμα της και τους 3 πύργους της.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ

9. Καθολική Εκκλησία, Φράγκων 15, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκε το 1899 στη θέση της προηγούμενης Καθολικής Εκκλησίας, η οποία είχε πάθει ανεπανόρθωτες ζημιές στην πυρκαγιά του 1897.
Αυτό που εντυπωσιάζει είναι το τεράστιο καμπαναριό της, ύψους 40μ., με το ρολόι, το οποίο έδειχνε τη φράγκικη ώρα σε όλην την περιοχή.

Τα αγάλματα μπροστά στην κεντρική είσοδο, με τη Θεοτόκο στη μέση, κάνουν εντύπωση καθώς η Εκκλησία είναι κυριολεκτικά κρυμμένη από τα τριγύρω κτήρια.
Σπουδαίο και το άγαλμα του Αποστόλου Παύλου στο εσωτερικό, καθώς και τα παράθυρα που είναι διακοσμημένα με βιτρό.

10. Βίλα Μορπούργκο (Morpurgo) ή Ζαρντινίδη, Χαιρωνείας 16, Θεσσαλονίκη

Kτίστηκε λίγο πριν το 1906 πίσω από την αποθήκη των τροχιοδρομικών, στoν χώρο της Βίλας Αλλατίνη σ’ ένα οικόπεδο μεταξύ των οδών Χαιρωνείας και Πλούτωνος. Τα σχέδια ανήκουν στον Vitaliano Poselli. Στην Ιταλίδα υπήκοο και ιδιοτήτρια του κτίσματος, Φανή, σύζυγο του Moise Morpurgo οφείλεται το όνομά της.Ο ευρύχωρος κήπος της περιελάμβανε το σπίτι του κηπουρού και χώρο στάθμευσης αυτοκινήτου (βρισκόταν στη διασταύρωση των οδών Θέρμης και Κυδωνίων).

Όταν η ιδιοκτήτρια έφυγε από τη ζωή το 1948, τότε η βίλα πέρασε στην ιδιοκτησία του Γεωργίου Morpurgo και αποδόθηκε εκ νέου στον ίδιο ως νόμιμο κληρονόμο και δικαιούχο το 1950, με απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών (για σύντομο διάστημα είχε τεθεί υπό την μεσεγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου, ως εχθρική περιουσία).
Στον συγκεκριμένο χώρο στεγάστηκε ως το 1952 το ΠΙΚΠΑ.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ

11. Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Γρ. Λαμπράκη 4, Θεσσαλονίκη

Κατασκευάστηκε περίπου στο 1900. Ένα δημιούργημα του Ποζέλι που δεν έτυχε της ανάλογης προσοχής παρά μόνο μετά την αποκατάστασή του (από το 1993 έως το 2000) και πλέον βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία με σημαντικές συλλογές.

12. Οθωμανική Τράπεζα (Κρατικό Ωδείο), Φράγκων 15, Θεσσαλονίκη

Τέλος, με κάποιες αμφιβολίες θα εντάξουμε και την Οθωμανική Τράπεζα (πρώην ΙΚΑ) και σημερινό Κρατικό Ωδείο,καθώς φαίνεται ότι αρχιτέκτονες-μηχανικοί ήταν οι Μπαρούχ και Αμάρ, αλλά τον Απρίλιο του 1903 στα “Απριλιανά”, Βούλγαροι το ανατίναξαν. Στη συνέχεια ο Ποζέλι ξανασχεδίασε το κτήριο, κρατώντας όμως το περισσότερο μέρος της πρόσοψης. Προσθήκες έγιναν στη συνέχεια και από τους μηχανικούς Πλεϋμπέρ (1921) και Μοδιάνο (1924).